The Joy of a Mitzvah

By Yossy Gordon

The two brothers, the famed Rabbi Elimelech of Lizensk and Rabbi Zushe of Anipoli, often wandered about together posing as simple beggars. They would mingle with the masses; listening, teaching, speaking, helping and guiding whomever and whenever they could.
Once while traveling with a group of vagabonds, members of the group were accused of being thieves, resulting in the entire bunch being thrown into jail. Confident of their innocence and eventual release, the two brothers sat quietly. As the afternoon progressed, Rabbi Elimelech stood up to prepare himself to pray the afternoon service.
“What are you doing?” his brother asked
“I’m getting ready for minchah,” replied Rabbi Elimelech.
“”Dear brother,” advised Reb Zushe, “it is forbidden to pray in this cell because there is a pail that serves as a toilet nearby, making the room unfit for prayer.”
Dejected, the holy Rabbi Elimelech sat down.
Soon after, Rabbi Elimelech began to cry. “Why are you crying?” said Rabbi Zushe. “Is it be because you are unable to pray?” Reb Elimelech answered affirmatively.
“But why weep?” continued Rabbi Zushe. “Don’t you know that the same G d who commanded you to pray, also commanded you not to pray when the room is unfit for prayer? By not praying in this room, you have achieved a connection with G d. True, it is not the connection that you had sought. Yet, if you truly want the Divine connection, you would be happy that G d has afforded you the opportunity to obey His law at this time, no matter what it is.”
“You are right, my brother!” exclaimed Rabbi Elimelech, suddenly smiling. The feelings of dejection banished from his heart and mind, Rabbi Elimelech took his brother’s arm and began to dance from joy as a result of performing the mitzvah of not praying in an inappropriate place.
The guards heard the commotion and came running. Witnessing the two brothers dancing—with their long beards and flowing tzitzit—the guards asked the other prisoners what had happened. “We have no idea!” they answered mystified. “Those two Jews were discussing the pail in the corner when all of a sudden they came to some happy conclusion and began to dance.”
“Is that right?” sneered the guards. “They’re happy because of the pail, are they? We’ll show them!” They promptly removed the pail from the cell.
The holy brothers then prayed minchah undisturbed…

Telling the Truth

The visitor from Hungary stopped a passerby on a street in the town of Lisensk with the query: “Can you please direct me to the home of the great Rabbi Elimelech?”
The man raised his eyeslids in astonishment: “You mean to tell me that you journeyed all the way from Hungary to see this ‘Rebbe of Lisensk’?! Have the exaggerations and embellishments about this man traveled that far already? I know this Rabbi Elimelech personally, and the man is an absolute zero. I’m afraid that you’ve wasted your time and money on these silly rumors.”
The visitor was outraged. “You lowly, despicable man!” he thundered. “What do you know! You obviously have no understanding of anything holy and spiritual!” Still fuming, the visitor stormed off.
Later that day, when he entered Rabbi Elimelech’s study for his appointed audience, he nearly fainted in shame and remorse. The man he had derided earlier on the street was none other than Rabbi Elimelech himself! With tears in his eyes, he begged the Rebbe’s forgiveness.
“Why are you so upset?” asked Rabbi Elimelech. “There’s no need to apologize. I told you the simple truth, and everything you said was also true…”

A Rich Man’s Hospitality
As told by Yanki Tauber
For many years the two saintly brothers, RabbiElimelech of Lizensk and Rabbi Zusha of Anipoli, wandered the back roads of Galicia. Disguised as simple beggars, they journeyed from town to town and from village to village, refining their souls with the travails of exile and inspiring their brethren with words of wisdom and encouragement.
Late one evening, the brothers arrived in the town of Lodmir. Seeing a lighted window in a large, well-appointed home, they knocked on the door and asked for a place to stay the night. “I don’t run a hotel,” was the irate response of its large, well-appointed resident. “There’s a poorhouse near the synagogue for wandering beggars. I’m sure you’ll have no trouble finding accommodations there.”
The heavy door all but slammed in their faces, and Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha walked on. Soon they came upon another lighted home, whose resident, the town scribe, welcomed them in and put his humble hut and resources at their disposal.
Several years later, the two brothers again visited Lodmir. This time, they were official guests of the community, which had requested that the now-famous rabbis come for a Shabbat to grace the town with their presence and teachings. At the welcoming reception held in their honor and attended by the entire town, a wealthy gentleman approached them. “Rabbis!” he announced, “the town council has granted me the honor of hosting you during your stay. G-d has been generous to me, and you’ll want for nothing in my home. I’ve already explained to your coachman how to find my residence, though he’s sure not to miss it–everyone knows where ‘RebFeivel’ lives…”
The gathering dispersed, and Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha went to pay their respects to the town rabbi and meet with the scholars in the local study hall. The rich man went home to supervise the final arrangements for the rabbis’ stay. Soon the coachman arrived with the brothers’ coach and luggage. The horses were placed in the stables, the luggage in the rabbis’ rooms, and the coachman settled in the servants’ quarters.
Hours passed, but still no sign of the two visitors. Growing anxious, the host sought out their coachman. “What happened?” he asked. “When are they going to come here?”
“They’re not coming,” said the coachman. “Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha are staying at the scribe’s home.”
“At the scribe’s?! What are you talking about?! You’re here, aren’t you?”
“Those were the rabbis’ instructions. ‘Take the horses and our luggage to Reb Feivel’s,’ they said to me. ‘We’ll be staying with the scribe.’ ”
Reb Feivel rushed to the scribe’s hut and fairly knocked down the door. “Honored Rabbis,” he cried, finding Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha before the fire, having a cup of tea with their host. “Why have you done this to me? It was agreed that I would host you. You must tell me what I have done to deserve such humiliation!”
“But you are hosting us,” said Rabbi Elimelech, “at least, that part of us that you desire to host. Last time we were here, but without a coach, horses, coachman and bundles of pressed clothes, you turned us away from your door. So it is not us you want in your home, but our coachman, horses and luggage–which are currently enjoying your hospitality…”

A Bundle of Greens
By Yerachmiel Tilles
Reb Eliezer Lippa was a simple but devout Jew who lived in the town of Taranow in Galicia. He was not well versed in Torah and didn’t know the meaning of most of his daily prayers, but he always prayed with the minyan(prayer quorum) and he was scrupulous to say all the proper responses to the prayer leader. He never conversed about worldly matters in the Shul and he accorded the Torah scholars and Rabbi their due honor.
Reb Eliezer Lippa was a laborer who knew many trades, but he was most well known as a water carrier. He worked hard, and managed to make a decent living, as he had four steady customers who were well-to-do merchants and paid him above the average rate for his services.
One day, Rabbi Israel Baal Shem Tov arrived in Taranow. This was before the Chassidic master had revealed himself to the world, and he appeared as a simple itinerant, but with a gift for telling stories. He used to congregate with the other laborers and tell them stories from the Talmud. He would also speak to them about how much G-d was pleased with the sincere prayers and straightforward faith of ordinary Jews.
Reb Eliezer Lippa was guiding his wagon with its full barrel of water through the center of town when he spotted his friend and fellow water carrier Reb Zalman Dov along with some other men, gathered around a simply dressed itinerant and listening intently with heads inclined to catch his every word.
His interest sparked, Reb Eliezer Lippa went over to join the circle of listeners. The Baal Shem Tov was telling the story related in the Talmud of a wealthy man who lived in the days when the Holy Temple in Jerusalem still stood.
“The wealthy man was taking a fattened ox to the Temple for a sacrifice. It was a massive beast, and when it decided, for reasons of its own, to stop still in its tracks, nobody was able to convince it to walk further towards their destination. No amount of pushing and prodding could make that animal budge.
“A poor man who was on his way home was watching the scene. In his hand was a bunch of freshly picked greens. These he now held to the muzzle of the ox, and when the animal began to nibble, he drew them away and thereby led the animal to its destination at the Holy Temple.
“That night the owner of the ox had a dream. In his dream he heard a voice which called out, ‘The sacrifice of the poor man, who gave up the bundle of greens he was bringing to his impoverished family, was a more desirable sacrifice than your fattened ox.’
“The wealthy man brought a large fattened ox for a burnt offering. He was so joyful at being able to bring such an animal that he also brought a sheep for a peace offering and made a huge feast for his family and friends. He also distributed the proper gifts from his sacrifices to the priests. His joy was so intense that he held back nothing. The poor man, on the other hand, had only a bunch of greens to bring home for his family. What were his few stalks compared to the fattened animal of the wealthy man?
“Nevertheless,” concluded the Baal Shem Tov, “G-d desires the heart. Any mitzvah a person may do, whether great or small, simple or difficult, is judged by how it is performed. A mitzvah done for G-d’s sake, with great joy and purity of heart, is very precious to the Creator. G-d cries out to the angels, ‘Look at the mitzvah my son/daughter has done!’ G-d, from his place in the heavens saw that although the wealthy man had offered much, the poor man had offered much more.”
Reb Eliezer Lippa’s mind knew no rest. How he longed to be able to do a mitzvah like the poor man in the story, with pure intention and a joyful overflowing heart! The weeks passed and still Reb Eliezer Lippa knew no peace as his heart ached with the desire to be able to do such a mitzvah.
One day, as Reb Eliezer Lippa was delivering water to one of his wealthy customers, he had an idea, an idea so perfect that his whole being became flushed with a great sense of pleasure and relief. Reb Eliezer Lippa’s four wealthy customers provided him with half of his livelihood since they paid him far more than the going rate for a barrel of water. On the other hand, his friend Reb Zalman Dov supplied the town’s four synagogues, which paid him half price for their water. “I can exchange four of my customers for four of his,” thought Reb Eliezer Lippa. “Four wealthy homes for four synagogues.” He was anxious to serve G-d by providing the water that the congregants would wash their hands with. Certainly the mitzvah was of more value than the profits he would give up.
He went home and told his wife about the story he heard from the visiting storyteller, and how doing a mitzvah with joy is like bringing a sacrifice in the Holy Temple even though it no longer stands. His wife readily agreed to the idea, as did Reb Zalman Dov who sorely needed the extra income. The deal was struck and the exchange of customers was made. No one but Reb Eliezer Lippa and his wife knew what had happened and they were overjoyed at the prospects for their new “business.” There were days when Reb Eliezer Lippa’s wife went to the river to participate in the mitzvah of drawing the water for the synagogues. As they hauled the water, they would concentrate on the mitzvah of preparing the water for the congregants to wash their hands with before prayers, and their joy was boundless. For they understood that G-d desires the heart.
Amongst Chassidim there is a tradition that it was in the merit of their mitzvah, Reb Eliezer Lippa and his wife were blessed with children, for she had formerly been barren. They gave birth to two sons, who grew to be luminaries who lit up the Jewish world and inspired tens of thousand to return to G-d and to serve Him with joy: Rabbi Elimelech of Lizensk and Rabbi Zusha of Anipoli, two of the most illustrious disciples of the Baal Shem Tov’s successor, Reb DovBer, the Maggid of Mezeritch.

Your Fellow’s Place
Ethics 2:4
By Yanki Tauber
“Do not judge your fellow,” the great sage Hillel is quoted in the 2nd chapter of Ethics of the Fathers, “until you have reached his place.”
One thought that comes to mind when contemplating this statement is that a person can never truly be in his fellow’s place. If that be the case, then what Hillel is really saying is, “don’t judge your fellow, ever.”
But there’s also the story about the famous Chassidic brothers, Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha. The pair would travel from town to town and from village to village in a quest to bring the hearts of their fellow Jews closer to their Father in Heaven. Dressed as ordinary wayfarers or beggars, they would knock on the door of a Jewish home and ask to be put up for the night. In the middle of the night, their host would be wakened by sounds of weeping coming from the brothers’ room. Putting an ear to the keyhole, he would overhear them confessing the day’s misdeeds and failings to each other: a bit of dishonesty here, a word of malice there. “Oh, dear brother ‘Melech!” Reb Zusha would weep, “I scarcely opened a Jewish book today… What is a Jew’s life without a word of Torah? A barren wasteland!” “Oh Zusha!” the other brother would unburden his heart. “Do you think I prayed today? I barely mumbled the words! Is that how a Jew speaks to his dear Father in Heaven…?” With a stab in his heart, the eavesdropping host would recall his own petty dishonesties and badmouthing, his own neglect of Torah and soulless prayers, and resolve to be a better Jew tomorrow.
So perhaps this is what Hillel wants to tell us: You can’t judge your fellow, but you can judge the person in whose place you are — namely yourself. So if you want to help your fellow improve himself, criticize yourself in a way that gets him thinking, too.
Then there’s the story told of Rabbi DovBer of Lubavitch. Once, while receiving people in yechidut (private audience), Rabbi DovBer suddenly stopped the yechidut, locked his door, and refused to see anyone for many hours. Chassidim outside his door heard their Rebbe weeping and praying. Following this incident, the Rebbe was so weakened that he was confined to his bed for several days. Later, one of the elder Chassidim dared to ask the Rebbe what had occurred. Rabbi DovBer explained: “When a person seeks my assistance in curing his spiritual ills, I must first find the same failing — be it in the most subtle of forms — within my own self. For it is not possible for me to help him unless I myself have already experienced the same problem and undergone the same process of self-refinement. On that day, someone came to me with a problem. I was horrified to hear to what depths he had fallen, G-d forbid. Try as I might, I could not find within myself anything even remotely resembling what he told me. But Divine Providence had sent this man to me, so I knew that somewhere, somehow, there was something in me that could relate to his situation. The thought shook me to the very core of my soul and moved me to repent and return to G-d from the depths of my heart.”
In other words, you can’t judge yourself, either. If you have a problem, then you’re the problem — you need someone outside of your problem to help you solve it. But if that person is outside of your problem, then he can’t truly know it, so he can’t solve it, either. What you need is a Rebbe — someone who is infinitely beyond your problem, yet knows that if you have the problem, he has it too.
One more story, this one told of Rabbi DovBer’s grandson Rabbi Shmuel, the fourth Lubavitcher Rebbe:
Rabbi Shmuel was receiving people in yechidut. Scarcely an hour had passed, and already the Rebbe was exhausted; he called a break and asked for a fresh change of clothes.
The Rebbe’s gabbai (secretary) emerged from the room carrying the clothes which the Rebbe had removed. They were drenched in sweat. “Master of the Universe!” muttered the gabbai. “Why does he exert himself so? Every hour he needs a new change of clothes. Why does the Rebbe sweat so much?”
The Rebbe’s door opened, and Rabbi Shmuel stood in the doorway. “Go home,” he said to his secretary. “I will continue to pay your salary, but I no longer desire your services. You have not the slightest understanding of my work.
“Don’t you understand? In the past hour twenty people came to see me. To relate to each one’s dilemma, I must divest myself of my own personality and circumstances and clothe myself in theirs. But since they came to consult not with themselves but with me, I must re-clothe my self in my own persona in order to advise them.
“Did you ever try changing your clothes forty times an hour?” concluded the Rebbe. “If you did that, you, too would be exhausted and bathed in sweat.”

An Etrog from the Garden of Eden
By Nissan Mindel
It was the first day of Sukkot, and all the congregants in the shul(synagogue) of Rabbi Elimelech of Lizensk were in a festive mood. One could feel the “Yom-Tov” spirit in the atmosphere.
As Rabbi Elimelech stood at the lectern and began reciting Hallel, all eyes turned upon him. There was something unusual in his manner this Sukkot. Why did he stop so suddenly in the middle of his swaying as he held the etrog andlulav in his hands to sniff the air? And why did he not go through the Service in his usual leisurely manner? It was evident that something was on his mind, something rather exciting by the look on his radiant countenance.
The minute the davening (praying) was over, Rabbi Elimelech hurried to where his brother Rabbi Zusha (who had come to spend the festival with him) was standing, and said to him eagerly: “Come and help me find the etrog which is permeating the whole shul with the fragrance of the Garden of Eden!”
And so together they went from person to person until they reached the far corner of the shul where a quiet looking individual was standing, obviously engrossed in his own thoughts.
“This is the one,” called out Rabbi Elimelech delightedly. “Please, dear friend, tell me who are you and where you obtained this wonderful etrog?”
The man, looking somewhat startled and bewildered at this unexpected question, replied rather slowly, carefully choosing his words:
“With all due respect to you, Rabbi, it is quite a story. Do you wish to sit down and listen to it all?”
“Most certainly I do,” answered Rabbi Elimelech emphatically, “I am sure it will be a story worth hearing!”
“My name,” began the quiet-looking man, “is Uri, and I come from Strelisk. I have always regarded taking the “four kinds” on Sukkot as one of my favoritemitzvot, and so, although I am a poor man and could normally not afford to buy an etrog according to my desire, my young wife, who agrees with me as to its importance, helps me by hiring herself out as cook. Thus she is independent of any financial help from me, and I can use my own earnings for spiritual matters. I am employed as melamed (teacher) in the village of Yanev, which is not far from my native town. One half of my earnings I use for our needs and with the other half I buy an etrog in Lemberg. But in order not to spend any money on the journey I usually go on foot.
“This year, during the Ten Days of Repentance, I was making my way on foot as usual, with fifty gulden in my purse with which to buy an etrog, when on the road to Lemberg I passed through a forest and stopped at a wayside inn to have a rest. It was time for ‘minchah’ so I stood in a corner and davenedminchah.
“I was in the middle of my prayers when I heard a terrible sound of moaning and groaning, as of one in great anguish. I hurriedly finished my davening so that I could find out what was the trouble, and if I could help in any way.
“As I turned towards the man who was in obvious distress, I beheld a most unusual and rough looking person, dressed in peasant garb with a whip in his hands, pouring out his troubles to the inn-keeper at the bar.
“From the somewhat confused story, between his sobs, I managed to gather that the man with the whip was a poor Jew who earned his living as a baal agallah (owner of a horse and cart for carting purposes). He had a wife and several children and he barely managed to earn enough to make ends meet. And now, a terrible calamity had be fallen him. His horse, without which he could do nothing, had suddenly collapsed in the forest not far from the inn, and just lay there unable to get up.
“I could not bear to see the man’s despair and tried to encourage him, by telling him that he must not forget that there is a G-d above us who could help him in his trouble, however serious it seemed to him.
” ‘I’ll sell you another horse for fifty gulden, although I assure you he is worth at least eighty, but just to help you out in your difficulty!’ ” The inn-keeper was saying to the wagon driver.
” ‘I haven’t even fifty cents, and he tells me I can buy a horse for fifty gulden!’ the man said bitterly.
“I felt I could not keep the money I had with me for an etrog when here was a man in such desperate plight that his very life and that of his family depended upon his getting a horse. So I said to the inn-keeper:
“‘Tell me what is the lowest price you would take for your horse?’
“The inn-keeper turned to me in surprise. If you pay me on the spot, I will take forty-five gulden, but absolutely not a cent less. I am selling my horse at a loss as it is!’
“I immediately took out my purse and banded him forty-five gulden, the wagon driver looking on, his eyes nearly bulging out of their sockets in astonishment. He was just speechless with relief, and his joy was absolutely indescribable.
“‘Now you see that the Almighty can help you, even when the situation appears to you to be entirely hopeless!’ I said to him as he hurried off with the innkeeper to harness the newly-bought horse to his forsaken cart tied to the stricken horse in the forest.
“As soon as they went off, I hurriedly got my few things together and disappeared, as I did not want to be embarrassed by the thanks of the grateful wagon driver.
“I eventually reached Lemberg with the remaining five gulden in my pocket, and naturally had to content myself with buying a very ordinary looking but kosheretrog. Usually my etrog is the best in Yanev, and everyone used to come and make a blessing over it , but this year I was ashamed to return home with such a poor-looking specimen, so my wife agreed that I could come here to Lizensk, where nobody knew me.”
“But my dear Rabbi Uri,” cried out Rabbi Elimelech, now that the former had finished his story, “Yours is indeed an exceptional etrog. Now I realize why your etrog has the fragrance of the Garden of Eden in its perfume! Let me tell you the sequel to your story.”
“When the wagon driver whom you saved thought about his unexpected good fortune, he decided that you must have been none other than the Prophet Elijahwhom the Almighty had sent down to earth in the form of a man, in order to help him in his desperation. Having come to this conclusion the happy wagon driver looked for a way of expressing his gratitude to the Almighty, but the poor man knew not a Hebrew word, nor could he say any prayers. He racked his simple brain for the best way of thanksgiving.
“Suddenly his face lit up. He took his whip and lashed it into the air with all his might, crying out with all his being: ‘Dear Father in Heaven, I love you very much! What can I do to convince you of my love for you? Let me crack my whip for you as a sign that I love you!’ Saying which, the wagon driver cracked his whip into the air three times.
“On the eve of Yom Kippur, the Almighty up above was seated on His ‘Seat of judgment,’ listening to the first prayers of the Day of Atonement.
“Rabbi Levi Yitzchak of Berditchev, who was acting as the Counsel for Defense on behalf of his fellow Jews, was pushing a wagon full of Jewish mitzvot to the Gates of Heaven, when Satan appeared and obstructed his path with piles of Jewish sins, so that Rabbi Levi Yitzchak just got stuck there. My brother Rabbi Zusha and I added our strength to help him move his wagon forward, but all in vain; even our combined efforts proved fruitless.
“Suddenly there came the sound of the cracking of a whip which rent the air, causing a blinding ray of light to appear, lighting up the whole universe, right up to the very heavens! There we saw the angels and all the righteous seated in a circle, singing G-d’s praise. On hearing the wagon driver’s words as he cracked his whip in ecstasy, they responded: ‘Happy is the King who is thus praised!’
“All at once, the Angel Michael appeared, leading a horse, followed by the wagon driver with whip in hand.
“The Angel Michael harnessed this horse to the wagon of mitzvot, and the wagon driver cracked his whip. Suddenly the wagon gave a lurch forward, flattening the piles of sins that had been obstructing the way, and drove it smoothly and easily right up to the Throne of Honor. There the King of Kings received it most graciously and, rising from the Seat of judgment, went over and seated Himself on the Seat of Mercy. A happy New Year was assured.”
“And now dear Rabbi Uri” concluded Rabbi Elimelech, “you see that all this came about through your noble action. Go home, and be a leader in Israel! For you have proved your worthiness, and you shall carry with you the approval of the Heavenly Court. But before you go, permit me to hold this wonderful etrog of yours, and praise G-d with it.”

The Paper Chicken
From the Chassidic Masters
Once, on the evening beforeYom Kippur, one of the chassidim of Rabbi Elimelech of Lizensk asked his Rebbe to allow him to see how he, Rabbi Elimelech, observes the custom of kaparot.
“How I do kaparot?” repeated Rabbi Elimelech. “How do youdo kaparot?”
“I am an ordinary Jew — I do what everyone else does. I hold the rooster in one hand, the prayer book in the other, and recite the text, ‘This is my exchange, this is in my stead, this is my atonement…'”
“That’s exactly what I do,” said Rabbi Elimelech. “I take the rooster in one hand, the prayer book in the other, and recite the text. Actually, there might be a certain difference between your kaparot and mine: you probably make sure to use a white rooster, while to me it makes no difference: white, black, brown — a rooster’s a rooster…”
But the chassid persisted that his Rebbe’s kaparot was certainly no ordinary event. He had been coming to Lizhensk to pray with the Rebbe every Yom Kippur for more than twenty years now, and had always wanted to observe his Rebbe at this most solemn moment.
“You want to see an extraordinary kaparot?” said Rabbi Elimelech. “Go observe how Moshe the tavern-keeper does kaparot. Now, there you’ll see something far more inspiring than my own, ordinary kaparot.”
The chassid located Moshe’s tavern at a crossroads several miles outside of Lizhensk and asked to stay the night. “I’m sorry,” said the tavern-keeper. “As you see, this is a small establishment, and we don’t have any rooms to let. There’s an inn a small distance further down the road.”
“Please,” begged the chassid, “I’ve been traveling all day, and I want to rest awhile. I don’t need a room — I’ll just curl up in a corner for a few hours and be on my way.”
“O.K.,” said Moshe. “We’ll be closing up shortly, and then you can get some sleep.”
After much shouting, cajoling and threatening, Moshe succeeded in herding his clientele of drunken peasants out the door. The chairs and tables were stacked in a corner, and the room, which also served as the tavern-keeper’s living quarters, readied for the night. Midnight had long passed, and the hour of kaparot was approaching. The chassid, wrapped in his blanket under a table, feigned sleep, but kept watch in the darkened room, determined not to miss anything.
Before dawn, Moshe rose from his bed, washed his hands and recited the morning blessings. “Time for kaparot!” he called quietly to his wife, taking care not to wake his guest. “Yentel, please bring me the notebook — it’s on the shelf above the cupboard.”
Moshe sat himself on a small stool, lit a candle, and began reading from the notebook, unaware that his “sleeping” guest was wide awake and straining to hear every word. The notebook was a diary of all the misdeeds and transgressions the tavern-keeper had committed in the course of the year, the date, time and circumstance of each scrupulously noted. His “sins” were quite benign — a word of gossip one day, oversleeping the time for prayer on another, neglecting to give his daily coin to charity on a third — but by the time Moshe had read through the first few pages, his face was bathed in tears. For more than an hour Moshe read and wept, until the last page had been turned.
“Yentel,” he now called to his wife, “bring me the second notebook.”
This, too, was a diary — of all the troubles and misfortunes that had befallen him in the course of the year. On this day Moshe was beaten by a gang of peasants, on that day his child fell ill; once, in the dead of winter, the family had frozen for several nights for lack of firewood; another time their cow had died, and there was no milk until enough rubles had been saved to buy another.
When he had finished reading the second notebook, the tavern-keeper lifted his eyes heavenward and said: “So you see, dear Father in Heaven, I have sinned against You. Last year I repented and promised to fulfill Your commandments, but I repeatedly succumbed to my evil inclination. But last year I also prayed and begged You for a year of health and prosperity, and I trusted in You that it would indeed be this way.
“Dear Father, today is the eve of Yom Kippur, when everyone forgives and is forgiven. Let us put the past behind us. I’ll accept my troubles as atonement for my sins, and You, in Your great mercy, shall do the same.”
Moshe took the two notebooks in his hands, raised them aloft, circled them three times above his head, and said: “This is my exchange, this is in my stead, this is my atonement.” He then threw them into the fireplace, where the smoldering coals soon turned the tear-stained pages to ashes.

Sukkos in Lizensk

It was the first morning of Sukkos in Lizensk, and something was bothering Reb Elimelech. There was something in the air; something that just didn’t seem right. He paused in the middle of hallel, and began to walk around the shul with his nose in the air, trying desperately to find the source of his disturbance. After davening he made his way, once again, around the shul, but before he walked out the door, his olfactory senses directed him to the esrog in the hand of the last man, in the last row, in the last seat. Reb Elimelech rushed over: “What is it about your esrog that emits the scent of Gan Eden (the Garden of Eden)?” he asked after taking in a long steady whiff. “Where did you acquire this esrog?” The man said that it was a long and not-so-exciting story, but if the Rebbe wished, he would tell it over.

“I live in Strelisk. I’m not a wealthy man, but I make a living. Every year before Sukkos I save money, even months in advance, so that I could buy a fancy and pleasing esrog. I save up 50 gulden, and make my way to Lemberg for the purchase. When I stopped this year at an inn on the way to Lemberg, I was woken in the night by screams and shouts outside of the inn. I made my way downstairs to see what the commotion was all about. Apparently, a ba’al agalah (wagon driver) needed to buy a new horse. His trusty horse had broken its leg, and the driver would lose his livelihood without a new horse by the next day. He begged the innkeeper to sell him a horse, which the innkeeper tried his best to do, but the price was way beyond the ba’al agalah’s budget. The horse cost a total of 50 gulden. The driver begged the innkeeper to lower the price, but to no avail.

“And so I asked the innkeeper if he would give the driver the horse if I would pay him 45 gulden in cash. He agreed, and the ba’al agalah, astonished, thanked me profusely, and offered a free ride to any destination at any time.

“When I arrived in Lemberg I bought the best esrog I could find with only five gulden: Small and unattractive. When I got home, my wife and I agreed that we would be laughed out of Strelisk with such a tiny, ugly thing. And so we set out to Lizensk to be in the company of the Rebbe, where we knew we would be accepted no matter how displeasing our esrog was.”

“This is truly an amazing story,” said Reb Elimelech. “Now I understand why the scent of Gan Eden has been wafting through the shul all through davening. You are really a lucky man, and you truly deserve this esrog. I’d like to hold it for a few minutes before you go home.”

Quality Of Life

By Yerachmiel Tilles

Once a chasid from a neighboring town came to his Rebbe, Rabbi Zvi Hersh of Riminov, and begged him to somehow intercede so that his father-in-law would die. “What!” exclaimed R. Hersh, “What are you talking about.”

“Well, my father-in-law is very old, already more than 100 years old,” explained the chasid, “And he has to be watched over all the time. He can’t really do much for himself, and he is miserable most of the time. He doesn’t learn and doesn’t pray any more. He has had enough of life already, but he just keeps hanging on day after day, week after week, year after year.”

The Riminover didn’t really know what to say, but he reasoned that a Jew who lived to such an age must have some kind of merit. He commanded the chasid to bring in the old man to speak with him. The chasid protested saying that his father-in-law was too old and too feeble, but the rebbe wouldn’t relent. “Bring him in anyway as I have requested,” he ordered.

So they picked up the old man, put him in a wagon and brought him to Riminov. They carried him in on a bed and placed him in front of the Rebbe. R. Hersh began to ask him questions. He soon found out that the old man was a simple but boorish Jew. He had been a wagon driver all of his life. He recited the prayers in the morning, but his real interest was to get to breakfast. He went to shul on Shabbos, but the cholent (Sabbath stew) served at the end was his main reason.

The Riminover peppered him with more questions to find out if the old Jew could remember any reason that might account for his many years. Maybe there was some special mitzvah that he did once or some experience, maybe he met a tzadik, a special holy Jew, on some noteworthy occasion that could have helped him to merit a long life.

The old Jew recalled that once some young Torah scholars had asked him to take them for Shabbos to a town about a half a day’s journey away called Lujzinsk. “They pleaded with me, he reminisced, “but I didn’t want to go. I told them that I like Shabbos at home with my bed and my cholent. But they promised me a good wage and the same food that I would eat at home and then some. So I finally agreed and we set off. We got there not long before Shabbos and they set me up in a nice hotel.”

“Sure enough, right after the Shabbos Night prayers, they showed up with a great meal; everything just the way I like it. They came back a while later and asked me if I wanted to go with them to some kind of gathering, but I told them that I didn’t come for that kind of thing, and they should let me sleep. So, being decent guys, they did.”

“In the morning after the Morning prayers, they again brought me a good meal with a cholent even better than what I would have gotten at home. So I ate my fill and went down for a Shabbos nap. When I got woke up, it was already close to dark and nobody was around. I waited awhile, but none of my passengers showed their faces. So I went to look for them. I came to the shul and I heard the loudest singing and saw wildest dancing you can imagine. I was sure that they were all shikker (plastered). I peeked inside and saw empty bottles everywhere, and these guys were singing and dancing like anything. When I went in I saw that they were in a circle and they were all dancing around in a circle and one of them there in the middle. He must have been the chief drunk or something because he was tall and his face was red like fire and he was dancing with his eyes closed and they were all singing and dancing around him.”

At this point the Riminover stopped the old man, exclaiming that now he understood everything. The tall one in the middle with a face red like fire was none other the Rebbe R’ Elimelech of Lujzinsk. He explained that it is well known that whoever even just caught a glimpse of R’ Elimelech’s face would not be able to leave the world until he had done teshuva. **

So the rebbe turned towards the old man and started to explain to him in a gentle fatherly way how G-d created the world, and how everything in it was put there for our benefit. He described the beauty of the creation, how every aspect of it is perfect, existing together in total harmony.

Then he began to explain the nature of the Jewish soul. He described how every Jew is like one soul, we are only separated by the physical bodies that we bear. Later, G-d gave us the Torah and its Mitzvot, specific instruction for serving Him and understanding His will. The old Jew sat and listened but didn’t utter a sound.

So the rebbe continued. He began to describe how we were given the Shabbos to further bring ourselves closer to Him. We welcome the Shabbos, and the Divine Presence comes to us, and so to speak, sits at our table together with us, sharing our food and our company.

At this point the old Jew turned his head and stared dreamily out the window. A moment passed and he let out a deep sigh. The Riminover (who was a Cohen) quickly left the room (Cohanim even today are forbidden contact with the dead). The old Jew heaved one more sigh of remorseful repentance and left this world – for the world to come.

24-Hour Power to Bless

By Yerachmiel Tilles

The Rebbe Reb Elimelech of Lizenskwas once walking along with another man when he heard a heavenly voice proclaiming a spiritual reward in the World to Come for whoever would help to relieve Rebbe Shmelke of Nikolsburg from the bitter opposition of his antagonists.

“Did you hear a voice just now?” Reb Elimelech asked. “No,” said his companion. “Well,” thought the tzadik, “Since only I heard it, it is clear that I am the one who ought to go to Nikolsburg.”

Arriving there, he asked Reb Shmelke for permission to preach in the synagogue in order to rebuke the congregation. Said Reb Shmelke: “What good can that do, when they never listen to any words of rebuke?” But his guest entreated him earnestly, so he finally gave his permission.

Soon enough, the synagogue was filled with people who were eager to hear the guest preacher. In the course of his sermon, Reb Elimelech proved to them by all manner of ingenious hairsplitting that there were ways and means of voiding various prohibitions specified in the Torah. This kind of teaching was very much to their liking.
He’s telling us exactly what our rabbi had been telling us all along, but we didn’t want to take notice….

At the end, he announced that he would preach again the next day, and almost all the townsfolk flocked to hear him. He ascended the pulpit, and proved to them – this time with valid reasoning – that not only was what he had taught them the previous day not correct, but in truth it was forbidden to transgress not only those prohibitions explicitly set out in the Torah, but also the slightest prohibition ordained by the Sages.

His heartfelt words aroused a feeling of repentance in the hearts of all his listeners. They wept, regretfully, and said to each other, “He’s telling us exactly what our rabbi had been telling us all along, but we didn’t want to take notice. We really ought to go to Reb Shmelke’s house and ask for his forgiveness!”

So they went to Reb Shmelke, and asked him for pardon, promising to heed his words from then on, explaining that the visiting preacher had shown them that Reb Shmelke had been in the right.

As for Reb Elimelech, he took his leave of Reb Shmelke and went on his way. A little way out of Nikolsburg he was addressed by a voice from heaven: “Because you helped Reb Shmelke, whomever you will bless during the next twenty-four hours will be blessed.” …whom can I bless?

Reb Elimelech walked on, overjoyed at his gift – but deep was his disappointment when after many long hours on the road he had not encountered one solitary fellow Jew on whom to bestow his blessing. Heartbroken, he sobbed out his plaint to His Maker: “So You’ve given me a gift for twenty-four hours. But I cannot use it, because I have not met a single Jew. Tell me, whom can I bless?”

As he finished his prayer, he saw a woman walking in the fields, and ran over to her and immediately began to bless her. Seeing that the poor woman was taken aback, he tried to put her at ease. “Be not afraid, my good woman,” he said; “I am not a malevolent being.” Having reassured her, the tzadik blessed her again, and she went on her way.

From that day on, all her husband’s and her affairs prospered so much that they became extremely wealthy. They moved to a bigger city, where they conducted their merchandising on a grand scale. They concluded that without a doubt the unknown stranger who had blessed them was none other than the prophet Elija, of blessed memory. The newly wealthy merchant became a great philanthropist, and instructed his servants that they could disburse charity on his account to the extent of one gold coin without even consulting him, although for larger amounts they had to ask him.
No sooner did his wife set eyes upon Reb Elimelech, then she took fright and fainted….

Many years passed. One day, Reb Elimelech and his brother Rebbe Zusya of Anipoli decided to travel about in order to collect money for the ransom of Jewish captives. Hearing that in a certain city there was a very generous magnate, they set out to visit him. His servants offered them a golden coin, which they declined. It was explained that for greater sums they would have to ask the master directly. The guests were admitted to the room of the merchant, but no sooner did his wife set eyes upon Reb Elimelech, then she took fright and fainted. The household was in turmoil.

When she came to, she told her husband: “Do you know who that is? It is Elijah the Prophet, who blessed me many years ago. Now he has returned; it must be to take back all the wealth that he gave us!”

“Do not fear,” said Reb Elimelech. “I am not Elijah, and I have not come to take away your wealth. I am just an ordinary Jew, except that it was G-d’s will that my blessing that day was fulfilled.”

The merchant then asked: “How much do you need to ransom your captives?”

When they told him that they needed five hundred gold coins in all, he quickly fetched them the whole sum.

“We want to enable other Jews to have a share in this great mitzvah too,” they said, refusing to accept his offer. After he implored them to change their minds, they agreed to accept half the sum. Then, amid a warm exchange of farewells, they went on their way.

The Joy of a Mitzvah
By Yossy Gordon

The two brothers, the famed Rabbi Elimelech of Lizensk and Rabbi Zushe of Anipoli, often wandered about together posing as simple beggars. They would mingle with the masses; listening, teaching, speaking, helping and guiding whomever and whenever they could.
Once while traveling with a group of vagabonds, members of the group were accused of being thieves, resulting in the entire bunch being thrown into jail. Confident of their innocence and eventual release, the two brothers sat quietly. As the afternoon progressed, Rabbi Elimelech stood up to prepare himself to pray the afternoon service.
“What are you doing?” his brother asked
“I’m getting ready for minchah,” replied Rabbi Elimelech.
“”Dear brother,” advised Reb Zushe, “it is forbidden to pray in this cell because there is a pail that serves as a toilet nearby, making the room unfit for prayer.”
Dejected, the holy Rabbi Elimelech sat down.
Soon after, Rabbi Elimelech began to cry. “Why are you crying?” said Rabbi Zushe. “Is it be because you are unable to pray?” Reb Elimelech answered affirmatively.
“But why weep?” continued Rabbi Zushe. “Don’t you know that the same G d who commanded you to pray, also commanded you not to pray when the room is unfit for prayer? By not praying in this room, you have achieved a connection with G d. True, it is not the connection that you had sought. Yet, if you truly want the Divine connection, you would be happy that G d has afforded you the opportunity to obey His law at this time, no matter what it is.”
“You are right, my brother!” exclaimed Rabbi Elimelech, suddenly smiling. The feelings of dejection banished from his heart and mind, Rabbi Elimelech took his brother’s arm and began to dance from joy as a result of performing the mitzvah of not praying in an inappropriate place.
The guards heard the commotion and came running. Witnessing the two brothers dancing—with their long beards and flowing tzitzit—the guards asked the other prisoners what had happened. “We have no idea!” they answered mystified. “Those two Jews were discussing the pail in the corner when all of a sudden they came to some happy conclusion and began to dance.”
“Is that right?” sneered the guards. “They’re happy because of the pail, are they? We’ll show them!” They promptly removed the pail from the cell.
The holy brothers then prayed minchah undisturbed…

Telling the Truth
The visitor from Hungary stopped a passerby on a street in the town of Lisensk with the query: “Can you please direct me to the home of the great Rabbi Elimelech?”
The man raised his eyeslids in astonishment: “You mean to tell me that you journeyed all the way from Hungary to see this ‘Rebbe of Lisensk’?! Have the exaggerations and embellishments about this man traveled that far already? I know this Rabbi Elimelech personally, and the man is an absolute zero. I’m afraid that you’ve wasted your time and money on these silly rumors.”
The visitor was outraged. “You lowly, despicable man!” he thundered. “What do you know! You obviously have no understanding of anything holy and spiritual!” Still fuming, the visitor stormed off.
Later that day, when he entered Rabbi Elimelech’s study for his appointed audience, he nearly fainted in shame and remorse. The man he had derided earlier on the street was none other than Rabbi Elimelech himself! With tears in his eyes, he begged the Rebbe’s forgiveness.
“Why are you so upset?” asked Rabbi Elimelech. “There’s no need to apologize. I told you the simple truth, and everything you said was also true…”

A Rich Man’s Hospitality
As told by Yanki Tauber
For many years the two saintly brothers, RabbiElimelech of Lizensk and Rabbi Zusha of Anipoli, wandered the back roads of Galicia. Disguised as simple beggars, they journeyed from town to town and from village to village, refining their souls with the travails of exile and inspiring their brethren with words of wisdom and encouragement.
Late one evening, the brothers arrived in the town of Lodmir. Seeing a lighted window in a large, well-appointed home, they knocked on the door and asked for a place to stay the night. “I don’t run a hotel,” was the irate response of its large, well-appointed resident. “There’s a poorhouse near the synagogue for wandering beggars. I’m sure you’ll have no trouble finding accommodations there.”
The heavy door all but slammed in their faces, and Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha walked on. Soon they came upon another lighted home, whose resident, the town scribe, welcomed them in and put his humble hut and resources at their disposal.
Several years later, the two brothers again visited Lodmir. This time, they were official guests of the community, which had requested that the now-famous rabbis come for a Shabbat to grace the town with their presence and teachings. At the welcoming reception held in their honor and attended by the entire town, a wealthy gentleman approached them. “Rabbis!” he announced, “the town council has granted me the honor of hosting you during your stay. G-d has been generous to me, and you’ll want for nothing in my home. I’ve already explained to your coachman how to find my residence, though he’s sure not to miss it–everyone knows where ‘RebFeivel’ lives…”
The gathering dispersed, and Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha went to pay their respects to the town rabbi and meet with the scholars in the local study hall. The rich man went home to supervise the final arrangements for the rabbis’ stay. Soon the coachman arrived with the brothers’ coach and luggage. The horses were placed in the stables, the luggage in the rabbis’ rooms, and the coachman settled in the servants’ quarters.
Hours passed, but still no sign of the two visitors. Growing anxious, the host sought out their coachman. “What happened?” he asked. “When are they going to come here?”
“They’re not coming,” said the coachman. “Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha are staying at the scribe’s home.”
“At the scribe’s?! What are you talking about?! You’re here, aren’t you?”
“Those were the rabbis’ instructions. ‘Take the horses and our luggage to Reb Feivel’s,’ they said to me. ‘We’ll be staying with the scribe.’ ”
Reb Feivel rushed to the scribe’s hut and fairly knocked down the door. “Honored Rabbis,” he cried, finding Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha before the fire, having a cup of tea with their host. “Why have you done this to me? It was agreed that I would host you. You must tell me what I have done to deserve such humiliation!”
“But you are hosting us,” said Rabbi Elimelech, “at least, that part of us that you desire to host. Last time we were here, but without a coach, horses, coachman and bundles of pressed clothes, you turned us away from your door. So it is not us you want in your home, but our coachman, horses and luggage–which are currently enjoying your hospitality…”

A Bundle of Greens
By Yerachmiel Tilles
Reb Eliezer Lippa was a simple but devout Jew who lived in the town of Taranow in Galicia. He was not well versed in Torah and didn’t know the meaning of most of his daily prayers, but he always prayed with the minyan(prayer quorum) and he was scrupulous to say all the proper responses to the prayer leader. He never conversed about worldly matters in the Shul and he accorded the Torah scholars and Rabbi their due honor.
Reb Eliezer Lippa was a laborer who knew many trades, but he was most well known as a water carrier. He worked hard, and managed to make a decent living, as he had four steady customers who were well-to-do merchants and paid him above the average rate for his services.
One day, Rabbi Israel Baal Shem Tov arrived in Taranow. This was before the Chassidic master had revealed himself to the world, and he appeared as a simple itinerant, but with a gift for telling stories. He used to congregate with the other laborers and tell them stories from the Talmud. He would also speak to them about how much G-d was pleased with the sincere prayers and straightforward faith of ordinary Jews.
Reb Eliezer Lippa was guiding his wagon with its full barrel of water through the center of town when he spotted his friend and fellow water carrier Reb Zalman Dov along with some other men, gathered around a simply dressed itinerant and listening intently with heads inclined to catch his every word.
His interest sparked, Reb Eliezer Lippa went over to join the circle of listeners. The Baal Shem Tov was telling the story related in the Talmud of a wealthy man who lived in the days when the Holy Temple in Jerusalem still stood.
“The wealthy man was taking a fattened ox to the Temple for a sacrifice. It was a massive beast, and when it decided, for reasons of its own, to stop still in its tracks, nobody was able to convince it to walk further towards their destination. No amount of pushing and prodding could make that animal budge.
“A poor man who was on his way home was watching the scene. In his hand was a bunch of freshly picked greens. These he now held to the muzzle of the ox, and when the animal began to nibble, he drew them away and thereby led the animal to its destination at the Holy Temple.
“That night the owner of the ox had a dream. In his dream he heard a voice which called out, ‘The sacrifice of the poor man, who gave up the bundle of greens he was bringing to his impoverished family, was a more desirable sacrifice than your fattened ox.’
“The wealthy man brought a large fattened ox for a burnt offering. He was so joyful at being able to bring such an animal that he also brought a sheep for a peace offering and made a huge feast for his family and friends. He also distributed the proper gifts from his sacrifices to the priests. His joy was so intense that he held back nothing. The poor man, on the other hand, had only a bunch of greens to bring home for his family. What were his few stalks compared to the fattened animal of the wealthy man?
“Nevertheless,” concluded the Baal Shem Tov, “G-d desires the heart. Any mitzvah a person may do, whether great or small, simple or difficult, is judged by how it is performed. A mitzvah done for G-d’s sake, with great joy and purity of heart, is very precious to the Creator. G-d cries out to the angels, ‘Look at the mitzvah my son/daughter has done!’ G-d, from his place in the heavens saw that although the wealthy man had offered much, the poor man had offered much more.”
Reb Eliezer Lippa’s mind knew no rest. How he longed to be able to do a mitzvah like the poor man in the story, with pure intention and a joyful overflowing heart! The weeks passed and still Reb Eliezer Lippa knew no peace as his heart ached with the desire to be able to do such a mitzvah.
One day, as Reb Eliezer Lippa was delivering water to one of his wealthy customers, he had an idea, an idea so perfect that his whole being became flushed with a great sense of pleasure and relief. Reb Eliezer Lippa’s four wealthy customers provided him with half of his livelihood since they paid him far more than the going rate for a barrel of water. On the other hand, his friend Reb Zalman Dov supplied the town’s four synagogues, which paid him half price for their water. “I can exchange four of my customers for four of his,” thought Reb Eliezer Lippa. “Four wealthy homes for four synagogues.” He was anxious to serve G-d by providing the water that the congregants would wash their hands with. Certainly the mitzvah was of more value than the profits he would give up.
He went home and told his wife about the story he heard from the visiting storyteller, and how doing a mitzvah with joy is like bringing a sacrifice in the Holy Temple even though it no longer stands. His wife readily agreed to the idea, as did Reb Zalman Dov who sorely needed the extra income. The deal was struck and the exchange of customers was made. No one but Reb Eliezer Lippa and his wife knew what had happened and they were overjoyed at the prospects for their new “business.” There were days when Reb Eliezer Lippa’s wife went to the river to participate in the mitzvah of drawing the water for the synagogues. As they hauled the water, they would concentrate on the mitzvah of preparing the water for the congregants to wash their hands with before prayers, and their joy was boundless. For they understood that G-d desires the heart.
Amongst Chassidim there is a tradition that it was in the merit of their mitzvah, Reb Eliezer Lippa and his wife were blessed with children, for she had formerly been barren. They gave birth to two sons, who grew to be luminaries who lit up the Jewish world and inspired tens of thousand to return to G-d and to serve Him with joy: Rabbi Elimelech of Lizensk and Rabbi Zusha of Anipoli, two of the most illustrious disciples of the Baal Shem Tov’s successor, Reb DovBer, the Maggid of Mezeritch.

Your Fellow’s Place
Ethics 2:4
By Yanki Tauber
“Do not judge your fellow,” the great sage Hillel is quoted in the 2nd chapter of Ethics of the Fathers, “until you have reached his place.”
One thought that comes to mind when contemplating this statement is that a person can never truly be in his fellow’s place. If that be the case, then what Hillel is really saying is, “don’t judge your fellow, ever.”
But there’s also the story about the famous Chassidic brothers, Rabbi Elimelech and Rabbi Zusha. The pair would travel from town to town and from village to village in a quest to bring the hearts of their fellow Jews closer to their Father in Heaven. Dressed as ordinary wayfarers or beggars, they would knock on the door of a Jewish home and ask to be put up for the night. In the middle of the night, their host would be wakened by sounds of weeping coming from the brothers’ room. Putting an ear to the keyhole, he would overhear them confessing the day’s misdeeds and failings to each other: a bit of dishonesty here, a word of malice there. “Oh, dear brother ‘Melech!” Reb Zusha would weep, “I scarcely opened a Jewish book today… What is a Jew’s life without a word of Torah? A barren wasteland!” “Oh Zusha!” the other brother would unburden his heart. “Do you think I prayed today? I barely mumbled the words! Is that how a Jew speaks to his dear Father in Heaven…?” With a stab in his heart, the eavesdropping host would recall his own petty dishonesties and badmouthing, his own neglect of Torah and soulless prayers, and resolve to be a better Jew tomorrow.
So perhaps this is what Hillel wants to tell us: You can’t judge your fellow, but you can judge the person in whose place you are — namely yourself. So if you want to help your fellow improve himself, criticize yourself in a way that gets him thinking, too.
Then there’s the story told of Rabbi DovBer of Lubavitch. Once, while receiving people in yechidut (private audience), Rabbi DovBer suddenly stopped the yechidut, locked his door, and refused to see anyone for many hours. Chassidim outside his door heard their Rebbe weeping and praying. Following this incident, the Rebbe was so weakened that he was confined to his bed for several days. Later, one of the elder Chassidim dared to ask the Rebbe what had occurred. Rabbi DovBer explained: “When a person seeks my assistance in curing his spiritual ills, I must first find the same failing — be it in the most subtle of forms — within my own self. For it is not possible for me to help him unless I myself have already experienced the same problem and undergone the same process of self-refinement. On that day, someone came to me with a problem. I was horrified to hear to what depths he had fallen, G-d forbid. Try as I might, I could not find within myself anything even remotely resembling what he told me. But Divine Providence had sent this man to me, so I knew that somewhere, somehow, there was something in me that could relate to his situation. The thought shook me to the very core of my soul and moved me to repent and return to G-d from the depths of my heart.”
In other words, you can’t judge yourself, either. If you have a problem, then you’re the problem — you need someone outside of your problem to help you solve it. But if that person is outside of your problem, then he can’t truly know it, so he can’t solve it, either. What you need is a Rebbe — someone who is infinitely beyond your problem, yet knows that if you have the problem, he has it too.
One more story, this one told of Rabbi DovBer’s grandson Rabbi Shmuel, the fourth Lubavitcher Rebbe:
Rabbi Shmuel was receiving people in yechidut. Scarcely an hour had passed, and already the Rebbe was exhausted; he called a break and asked for a fresh change of clothes.
The Rebbe’s gabbai (secretary) emerged from the room carrying the clothes which the Rebbe had removed. They were drenched in sweat. “Master of the Universe!” muttered the gabbai. “Why does he exert himself so? Every hour he needs a new change of clothes. Why does the Rebbe sweat so much?”
The Rebbe’s door opened, and Rabbi Shmuel stood in the doorway. “Go home,” he said to his secretary. “I will continue to pay your salary, but I no longer desire your services. You have not the slightest understanding of my work.
“Don’t you understand? In the past hour twenty people came to see me. To relate to each one’s dilemma, I must divest myself of my own personality and circumstances and clothe myself in theirs. But since they came to consult not with themselves but with me, I must re-clothe my self in my own persona in order to advise them.
“Did you ever try changing your clothes forty times an hour?” concluded the Rebbe. “If you did that, you, too would be exhausted and bathed in sweat.”

An Etrog from the Garden of Eden
By Nissan Mindel
It was the first day of Sukkot, and all the congregants in the shul(synagogue) of Rabbi Elimelech of Lizensk were in a festive mood. One could feel the “Yom-Tov” spirit in the atmosphere.
As Rabbi Elimelech stood at the lectern and began reciting Hallel, all eyes turned upon him. There was something unusual in his manner this Sukkot. Why did he stop so suddenly in the middle of his swaying as he held the etrog andlulav in his hands to sniff the air? And why did he not go through the Service in his usual leisurely manner? It was evident that something was on his mind, something rather exciting by the look on his radiant countenance.
The minute the davening (praying) was over, Rabbi Elimelech hurried to where his brother Rabbi Zusha (who had come to spend the festival with him) was standing, and said to him eagerly: “Come and help me find the etrog which is permeating the whole shul with the fragrance of the Garden of Eden!”
And so together they went from person to person until they reached the far corner of the shul where a quiet looking individual was standing, obviously engrossed in his own thoughts.
“This is the one,” called out Rabbi Elimelech delightedly. “Please, dear friend, tell me who are you and where you obtained this wonderful etrog?”
The man, looking somewhat startled and bewildered at this unexpected question, replied rather slowly, carefully choosing his words:
“With all due respect to you, Rabbi, it is quite a story. Do you wish to sit down and listen to it all?”
“Most certainly I do,” answered Rabbi Elimelech emphatically, “I am sure it will be a story worth hearing!”
“My name,” began the quiet-looking man, “is Uri, and I come from Strelisk. I have always regarded taking the “four kinds” on Sukkot as one of my favoritemitzvot, and so, although I am a poor man and could normally not afford to buy an etrog according to my desire, my young wife, who agrees with me as to its importance, helps me by hiring herself out as cook. Thus she is independent of any financial help from me, and I can use my own earnings for spiritual matters. I am employed as melamed (teacher) in the village of Yanev, which is not far from my native town. One half of my earnings I use for our needs and with the other half I buy an etrog in Lemberg. But in order not to spend any money on the journey I usually go on foot.
“This year, during the Ten Days of Repentance, I was making my way on foot as usual, with fifty gulden in my purse with which to buy an etrog, when on the road to Lemberg I passed through a forest and stopped at a wayside inn to have a rest. It was time for ‘minchah’ so I stood in a corner and davenedminchah.
“I was in the middle of my prayers when I heard a terrible sound of moaning and groaning, as of one in great anguish. I hurriedly finished my davening so that I could find out what was the trouble, and if I could help in any way.
“As I turned towards the man who was in obvious distress, I beheld a most unusual and rough looking person, dressed in peasant garb with a whip in his hands, pouring out his troubles to the inn-keeper at the bar.
“From the somewhat confused story, between his sobs, I managed to gather that the man with the whip was a poor Jew who earned his living as a baal agallah (owner of a horse and cart for carting purposes). He had a wife and several children and he barely managed to earn enough to make ends meet. And now, a terrible calamity had be fallen him. His horse, without which he could do nothing, had suddenly collapsed in the forest not far from the inn, and just lay there unable to get up.
“I could not bear to see the man’s despair and tried to encourage him, by telling him that he must not forget that there is a G-d above us who could help him in his trouble, however serious it seemed to him.
” ‘I’ll sell you another horse for fifty gulden, although I assure you he is worth at least eighty, but just to help you out in your difficulty!’ ” The inn-keeper was saying to the wagon driver.
” ‘I haven’t even fifty cents, and he tells me I can buy a horse for fifty gulden!’ the man said bitterly.
“I felt I could not keep the money I had with me for an etrog when here was a man in such desperate plight that his very life and that of his family depended upon his getting a horse. So I said to the inn-keeper:
“‘Tell me what is the lowest price you would take for your horse?’
“The inn-keeper turned to me in surprise. If you pay me on the spot, I will take forty-five gulden, but absolutely not a cent less. I am selling my horse at a loss as it is!’
“I immediately took out my purse and banded him forty-five gulden, the wagon driver looking on, his eyes nearly bulging out of their sockets in astonishment. He was just speechless with relief, and his joy was absolutely indescribable.
“‘Now you see that the Almighty can help you, even when the situation appears to you to be entirely hopeless!’ I said to him as he hurried off with the innkeeper to harness the newly-bought horse to his forsaken cart tied to the stricken horse in the forest.
“As soon as they went off, I hurriedly got my few things together and disappeared, as I did not want to be embarrassed by the thanks of the grateful wagon driver.
“I eventually reached Lemberg with the remaining five gulden in my pocket, and naturally had to content myself with buying a very ordinary looking but kosheretrog. Usually my etrog is the best in Yanev, and everyone used to come and make a blessing over it , but this year I was ashamed to return home with such a poor-looking specimen, so my wife agreed that I could come here to Lizensk, where nobody knew me.”
“But my dear Rabbi Uri,” cried out Rabbi Elimelech, now that the former had finished his story, “Yours is indeed an exceptional etrog. Now I realize why your etrog has the fragrance of the Garden of Eden in its perfume! Let me tell you the sequel to your story.”
“When the wagon driver whom you saved thought about his unexpected good fortune, he decided that you must have been none other than the Prophet Elijahwhom the Almighty had sent down to earth in the form of a man, in order to help him in his desperation. Having come to this conclusion the happy wagon driver looked for a way of expressing his gratitude to the Almighty, but the poor man knew not a Hebrew word, nor could he say any prayers. He racked his simple brain for the best way of thanksgiving.
“Suddenly his face lit up. He took his whip and lashed it into the air with all his might, crying out with all his being: ‘Dear Father in Heaven, I love you very much! What can I do to convince you of my love for you? Let me crack my whip for you as a sign that I love you!’ Saying which, the wagon driver cracked his whip into the air three times.
“On the eve of Yom Kippur, the Almighty up above was seated on His ‘Seat of judgment,’ listening to the first prayers of the Day of Atonement.
“Rabbi Levi Yitzchak of Berditchev, who was acting as the Counsel for Defense on behalf of his fellow Jews, was pushing a wagon full of Jewish mitzvot to the Gates of Heaven, when Satan appeared and obstructed his path with piles of Jewish sins, so that Rabbi Levi Yitzchak just got stuck there. My brother Rabbi Zusha and I added our strength to help him move his wagon forward, but all in vain; even our combined efforts proved fruitless.
“Suddenly there came the sound of the cracking of a whip which rent the air, causing a blinding ray of light to appear, lighting up the whole universe, right up to the very heavens! There we saw the angels and all the righteous seated in a circle, singing G-d’s praise. On hearing the wagon driver’s words as he cracked his whip in ecstasy, they responded: ‘Happy is the King who is thus praised!’
“All at once, the Angel Michael appeared, leading a horse, followed by the wagon driver with whip in hand.
“The Angel Michael harnessed this horse to the wagon of mitzvot, and the wagon driver cracked his whip. Suddenly the wagon gave a lurch forward, flattening the piles of sins that had been obstructing the way, and drove it smoothly and easily right up to the Throne of Honor. There the King of Kings received it most graciously and, rising from the Seat of judgment, went over and seated Himself on the Seat of Mercy. A happy New Year was assured.”
“And now dear Rabbi Uri” concluded Rabbi Elimelech, “you see that all this came about through your noble action. Go home, and be a leader in Israel! For you have proved your worthiness, and you shall carry with you the approval of the Heavenly Court. But before you go, permit me to hold this wonderful etrog of yours, and praise G-d with it.”
The Paper Chicken
From the Chassidic Masters
Once, on the evening beforeYom Kippur, one of the chassidim of Rabbi Elimelech of Lizensk asked his Rebbe to allow him to see how he, Rabbi Elimelech, observes the custom of kaparot.
“How I do kaparot?” repeated Rabbi Elimelech. “How do youdo kaparot?”
“I am an ordinary Jew — I do what everyone else does. I hold the rooster in one hand, the prayer book in the other, and recite the text, ‘This is my exchange, this is in my stead, this is my atonement…'”
“That’s exactly what I do,” said Rabbi Elimelech. “I take the rooster in one hand, the prayer book in the other, and recite the text. Actually, there might be a certain difference between your kaparot and mine: you probably make sure to use a white rooster, while to me it makes no difference: white, black, brown — a rooster’s a rooster…”
But the chassid persisted that his Rebbe’s kaparot was certainly no ordinary event. He had been coming to Lizhensk to pray with the Rebbe every Yom Kippur for more than twenty years now, and had always wanted to observe his Rebbe at this most solemn moment.
“You want to see an extraordinary kaparot?” said Rabbi Elimelech. “Go observe how Moshe the tavern-keeper does kaparot. Now, there you’ll see something far more inspiring than my own, ordinary kaparot.”
The chassid located Moshe’s tavern at a crossroads several miles outside of Lizhensk and asked to stay the night. “I’m sorry,” said the tavern-keeper. “As you see, this is a small establishment, and we don’t have any rooms to let. There’s an inn a small distance further down the road.”
“Please,” begged the chassid, “I’ve been traveling all day, and I want to rest awhile. I don’t need a room — I’ll just curl up in a corner for a few hours and be on my way.”
“O.K.,” said Moshe. “We’ll be closing up shortly, and then you can get some sleep.”
After much shouting, cajoling and threatening, Moshe succeeded in herding his clientele of drunken peasants out the door. The chairs and tables were stacked in a corner, and the room, which also served as the tavern-keeper’s living quarters, readied for the night. Midnight had long passed, and the hour of kaparot was approaching. The chassid, wrapped in his blanket under a table, feigned sleep, but kept watch in the darkened room, determined not to miss anything.
Before dawn, Moshe rose from his bed, washed his hands and recited the morning blessings. “Time for kaparot!” he called quietly to his wife, taking care not to wake his guest. “Yentel, please bring me the notebook — it’s on the shelf above the cupboard.”
Moshe sat himself on a small stool, lit a candle, and began reading from the notebook, unaware that his “sleeping” guest was wide awake and straining to hear every word. The notebook was a diary of all the misdeeds and transgressions the tavern-keeper had committed in the course of the year, the date, time and circumstance of each scrupulously noted. His “sins” were quite benign — a word of gossip one day, oversleeping the time for prayer on another, neglecting to give his daily coin to charity on a third — but by the time Moshe had read through the first few pages, his face was bathed in tears. For more than an hour Moshe read and wept, until the last page had been turned.
“Yentel,” he now called to his wife, “bring me the second notebook.”
This, too, was a diary — of all the troubles and misfortunes that had befallen him in the course of the year. On this day Moshe was beaten by a gang of peasants, on that day his child fell ill; once, in the dead of winter, the family had frozen for several nights for lack of firewood; another time their cow had died, and there was no milk until enough rubles had been saved to buy another.
When he had finished reading the second notebook, the tavern-keeper lifted his eyes heavenward and said: “So you see, dear Father in Heaven, I have sinned against You. Last year I repented and promised to fulfill Your commandments, but I repeatedly succumbed to my evil inclination. But last year I also prayed and begged You for a year of health and prosperity, and I trusted in You that it would indeed be this way.
“Dear Father, today is the eve of Yom Kippur, when everyone forgives and is forgiven. Let us put the past behind us. I’ll accept my troubles as atonement for my sins, and You, in Your great mercy, shall do the same.”
Moshe took the two notebooks in his hands, raised them aloft, circled them three times above his head, and said: “This is my exchange, this is in my stead, this is my atonement.” He then threw them into the fireplace, where the smoldering coals soon turned the tear-stained pages to ashes.

Sukkos in Lizensk
It was the first morning of Sukkos in Lizensk, and something was bothering Reb Elimelech. There was something in the air; something that just didn’t seem right. He paused in the middle of hallel, and began to walk around the shul with his nose in the air, trying desperately to find the source of his disturbance. After davening he made his way, once again, around the shul, but before he walked out the door, his olfactory senses directed him to the esrog in the hand of the last man, in the last row, in the last seat. Reb Elimelech rushed over: “What is it about your esrog that emits the scent of Gan Eden (the Garden of Eden)?” he asked after taking in a long steady whiff. “Where did you acquire this esrog?” The man said that it was a long and not-so-exciting story, but if the Rebbe wished, he would tell it over.

“I live in Strelisk. I’m not a wealthy man, but I make a living. Every year before Sukkos I save money, even months in advance, so that I could buy a fancy and pleasing esrog. I save up 50 gulden, and make my way to Lemberg for the purchase. When I stopped this year at an inn on the way to Lemberg, I was woken in the night by screams and shouts outside of the inn. I made my way downstairs to see what the commotion was all about. Apparently, a ba’al agalah (wagon driver) needed to buy a new horse. His trusty horse had broken its leg, and the driver would lose his livelihood without a new horse by the next day. He begged the innkeeper to sell him a horse, which the innkeeper tried his best to do, but the price was way beyond the ba’al agalah’s budget. The horse cost a total of 50 gulden. The driver begged the innkeeper to lower the price, but to no avail.

“And so I asked the innkeeper if he would give the driver the horse if I would pay him 45 gulden in cash. He agreed, and the ba’al agalah, astonished, thanked me profusely, and offered a free ride to any destination at any time.

“When I arrived in Lemberg I bought the best esrog I could find with only five gulden: Small and unattractive. When I got home, my wife and I agreed that we would be laughed out of Strelisk with such a tiny, ugly thing. And so we set out to Lizensk to be in the company of the Rebbe, where we knew we would be accepted no matter how displeasing our esrog was.”

“This is truly an amazing story,” said Reb Elimelech. “Now I understand why the scent of Gan Eden has been wafting through the shul all through davening. You are really a lucky man, and you truly deserve this esrog. I’d like to hold it for a few minutes before you go home.”

Quality Of Life

By Yerachmiel Tilles

Once a chasid from a neighboring town came to his Rebbe, Rabbi Zvi Hersh of Riminov, and begged him to somehow intercede so that his father-in-law would die. “What!” exclaimed R. Hersh, “What are you talking about.”
“Well, my father-in-law is very old, already more than 100 years old,” explained the chasid, “And he has to be watched over all the time. He can’t really do much for himself, and he is miserable most of the time. He doesn’t learn and doesn’t pray any more. He has had enough of life already, but he just keeps hanging on day after day, week after week, year after year.”
The Riminover didn’t really know what to say, but he reasoned that a Jew who lived to such an age must have some kind of merit. He commanded the chasid to bring in the old man to speak with him. The chasid protested saying that his father-in-law was too old and too feeble, but the rebbe wouldn’t relent. “Bring him in anyway as I have requested,” he ordered.
So they picked up the old man, put him in a wagon and brought him to Riminov. They carried him in on a bed and placed him in front of the Rebbe. R. Hersh began to ask him questions. He soon found out that the old man was a simple but boorish Jew. He had been a wagon driver all of his life. He recited the prayers in the morning, but his real interest was to get to breakfast. He went to shul on Shabbos, but the cholent (Sabbath stew) served at the end was his main reason.
The Riminover peppered him with more questions to find out if the old Jew could remember any reason that might account for his many years. Maybe there was some special mitzvah that he did once or some experience, maybe he met a tzadik, a special holy Jew, on some noteworthy occasion that could have helped him to merit a long life.
The old Jew recalled that once some young Torah scholars had asked him to take them for Shabbos to a town about a half a day’s journey away called Lujzinsk. “They pleaded with me, he reminisced, “but I didn’t want to go. I told them that I like Shabbos at home with my bed and my cholent. But they promised me a good wage and the same food that I would eat at home and then some. So I finally agreed and we set off. We got there not long before Shabbos and they set me up in a nice hotel.”
“Sure enough, right after the Shabbos Night prayers, they showed up with a great meal; everything just the way I like it. They came back a while later and asked me if I wanted to go with them to some kind of gathering, but I told them that I didn’t come for that kind of thing, and they should let me sleep. So, being decent guys, they did.”
“In the morning after the Morning prayers, they again brought me a good meal with a cholent even better than what I would have gotten at home. So I ate my fill and went down for a Shabbos nap. When I got woke up, it was already close to dark and nobody was around. I waited awhile, but none of my passengers showed their faces. So I went to look for them. I came to the shul and I heard the loudest singing and saw wildest dancing you can imagine. I was sure that they were all shikker (plastered). I peeked inside and saw empty bottles everywhere, and these guys were singing and dancing like anything. When I went in I saw that they were in a circle and they were all dancing around in a circle and one of them there in the middle. He must have been the chief drunk or something because he was tall and his face was red like fire and he was dancing with his eyes closed and they were all singing and dancing around him.”
At this point the Riminover stopped the old man, exclaiming that now he understood everything. The tall one in the middle with a face red like fire was none other the Rebbe R’ Elimelech of Lujzinsk. He explained that it is well known that whoever even just caught a glimpse of R’ Elimelech’s face would not be able to leave the world until he had done teshuva. **
So the rebbe turned towards the old man and started to explain to him in a gentle fatherly way how G-d created the world, and how everything in it was put there for our benefit. He described the beauty of the creation, how every aspect of it is perfect, existing together in total harmony.
Then he began to explain the nature of the Jewish soul. He described how every Jew is like one soul, we are only separated by the physical bodies that we bear. Later, G-d gave us the Torah and its Mitzvot, specific instruction for serving Him and understanding His will. The old Jew sat and listened but didn’t utter a sound.
So the rebbe continued. He began to describe how we were given the Shabbos to further bring ourselves closer to Him. We welcome the Shabbos, and the Divine Presence comes to us, and so to speak, sits at our table together with us, sharing our food and our company.
At this point the old Jew turned his head and stared dreamily out the window. A moment passed and he let out a deep sigh. The Riminover (who was a Cohen) quickly left the room (Cohanim even today are forbidden contact with the dead). The old Jew heaved one more sigh of remorseful repentance and left this world – for the world to come.

24-Hour Power to Bless

By Yerachmiel Tilles

The Rebbe Reb Elimelech of Lizenskwas once walking along with another man when he heard a heavenly voice proclaiming a spiritual reward in the World to Come for whoever would help to relieve Rebbe Shmelke of Nikolsburg from the bitter opposition of his antagonists.
“Did you hear a voice just now?” Reb Elimelech asked. “No,” said his companion. “Well,” thought the tzadik, “Since only I heard it, it is clear that I am the one who ought to go to Nikolsburg.”
Arriving there, he asked Reb Shmelke for permission to preach in the synagogue in order to rebuke the congregation. Said Reb Shmelke: “What good can that do, when they never listen to any words of rebuke?” But his guest entreated him earnestly, so he finally gave his permission.
Soon enough, the synagogue was filled with people who were eager to hear the guest preacher. In the course of his sermon, Reb Elimelech proved to them by all manner of ingenious hairsplitting that there were ways and means of voiding various prohibitions specified in the Torah. This kind of teaching was very much to their liking.
He’s telling us exactly what our rabbi had been telling us all along, but we didn’t want to take notice….
At the end, he announced that he would preach again the next day, and almost all the townsfolk flocked to hear him. He ascended the pulpit, and proved to them – this time with valid reasoning – that not only was what he had taught them the previous day not correct, but in truth it was forbidden to transgress not only those prohibitions explicitly set out in the Torah, but also the slightest prohibition ordained by the Sages.
His heartfelt words aroused a feeling of repentance in the hearts of all his listeners. They wept, regretfully, and said to each other, “He’s telling us exactly what our rabbi had been telling us all along, but we didn’t want to take notice. We really ought to go to Reb Shmelke’s house and ask for his forgiveness!”
So they went to Reb Shmelke, and asked him for pardon, promising to heed his words from then on, explaining that the visiting preacher had shown them that Reb Shmelke had been in the right.
As for Reb Elimelech, he took his leave of Reb Shmelke and went on his way. A little way out of Nikolsburg he was addressed by a voice from heaven: “Because you helped Reb Shmelke, whomever you will bless during the next twenty-four hours will be blessed.” …whom can I bless?
Reb Elimelech walked on, overjoyed at his gift – but deep was his disappointment when after many long hours on the road he had not encountered one solitary fellow Jew on whom to bestow his blessing. Heartbroken, he sobbed out his plaint to His Maker: “So You’ve given me a gift for twenty-four hours. But I cannot use it, because I have not met a single Jew. Tell me, whom can I bless?”
As he finished his prayer, he saw a woman walking in the fields, and ran over to her and immediately began to bless her. Seeing that the poor woman was taken aback, he tried to put her at ease. “Be not afraid, my good woman,” he said; “I am not a malevolent being.” Having reassured her, the tzadik blessed her again, and she went on her way.
From that day on, all her husband’s and her affairs prospered so much that they became extremely wealthy. They moved to a bigger city, where they conducted their merchandising on a grand scale. They concluded that without a doubt the unknown stranger who had blessed them was none other than the prophet Elija, of blessed memory. The newly wealthy merchant became a great philanthropist, and instructed his servants that they could disburse charity on his account to the extent of one gold coin without even consulting him, although for larger amounts they had to ask him.
No sooner did his wife set eyes upon Reb Elimelech, then she took fright and fainted….
Many years passed. One day, Reb Elimelech and his brother Rebbe Zusya of Anipoli decided to travel about in order to collect money for the ransom of Jewish captives. Hearing that in a certain city there was a very generous magnate, they set out to visit him. His servants offered them a golden coin, which they declined. It was explained that for greater sums they would have to ask the master directly. The guests were admitted to the room of the merchant, but no sooner did his wife set eyes upon Reb Elimelech, then she took fright and fainted. The household was in turmoil.
When she came to, she told her husband: “Do you know who that is? It is Elijah the Prophet, who blessed me many years ago. Now he has returned; it must be to take back all the wealth that he gave us!”
“Do not fear,” said Reb Elimelech. “I am not Elijah, and I have not come to take away your wealth. I am just an ordinary Jew, except that it was G-d’s will that my blessing that day was fulfilled.”
The merchant then asked: “How much do you need to ransom your captives?”
When they told him that they needed five hundred gold coins in all, he quickly fetched them the whole sum.
“We want to enable other Jews to have a share in this great mitzvah too,” they said, refusing to accept his offer. After he implored them to change their minds, they agreed to accept half the sum. Then, amid a warm exchange of farewells, they went on their way.

דער הייליגער רבי ר’ אלימלך פון ליזענסק זי”ע פלעגט אריין לייגען די הענט אין פייער ביז זיי זענען ממש פארברענט געווארן… כדי תשובה צו טאן אויף דעם וואס ער האט געקלאפט די מאמען און מצער געווען מיטן וויינען וכדו’ ווען ער איז נאך געווען א פיצל קינד.
((מאור ושמש פרשת מסעי
א יעדע אינדערפרי פלעגט דער רבי ר’ אלימלך זיך אויפשארען די ארבעל און זאגען “הייליגע באשעפער, מיילעך וויל טון די רצון הבורא און לייגען תפילין” און ס’פלעגט זיך באלד אויסהיילען. און דערנאך ביינאכט פלעגט ער ווידער ברענען די הענט בשעת’ן לערנען
דער הייליגער צאנזער רב זי”ע דערמאנט דאס צוויי מאל אין ספה”ק דברי חיים. בפ’ תבא וזלה”ק: “וכעין ששמעתי ממורי ז”ל שאמר בשם הקדוש אלקי אדמ”ו מ’ אלימלך זצ”ל שצריך לעשות תשובה עד עבירה ראשונה… וכמו שאמרו עליו זצלה”ה שעשה תשובה ושרף ידיו על אשר ידו הדה על שדי אמו בהיותו יונק”. אויך לשבת שובה וזלה”ק: “שמעתי מפי מורי הקדוש בשם אדמ”ו מוה’ אלימלך זצ”ל , שצריך האדם לשוב בתשובה עד העבירה הראשונה שעשה מעודו… אמר מורי, רבי אלימלך ז”ל הנ”ל, דכל כך עשה תשובה גם על מה שעשה בעודו עולל מוטל על שדי אמו וטפח על דדיה, גם על זה עשה לו סיגופים

ס’איז באקאנט די לעגענדע אז בשעת די נאצים ימ”ש זענען אריין געקומען קיין ליזענסק האבן זיי געהייסן אויפגראבן דעם הייליגען קבר מיינענדיג אז ס’איז דא דארט גרויסע אוצרות, איז ידוע אז מהאט געטראפן דאס הייליגען גוף גאנץ אין נאך מער זאגט מען אז מ’האט געזען זיין בארד פארקניפט וואס כידוע האט זיך דער הייליגער רבי ר’ אלימלך גערופן אלימלך קאלטען ווייל ער האט נישט ציגערירט צום דיוקנא קדושה.
ר’ משה אייזענבאך ע”ה פון סקווירא האט דערציילט אז ער האט נאר גיזעהן די בארד פון רבי ר’ אלימלך, ווייל זיין פנים איז געווען ציגעדעקט מיט’ן טלית
ר’ משה אייזענבאך ע”ה האט דערציילט אז ער איז געווען א ליזענסקער אפשטאמיגער פאר’ן קריג, זיי האבן געוואוינט שיעף קעגן דעם ליזענסקער בית החיים,אין זיי האבן געהאט א שוועסטער אין דער היים וואס איז ליידער געווען שוואך אין אידישקייט. אזוי ווי ער האט געזעין דעם הייליגן דיוקנא קדישא פון רבי ר’ אלימלך איז ער אהיים געלאפן דערציילן וואס ער האט נאר-וואס ביי-געוואוינט. זיין שוועסטער האט נישט געגלייבט אין איז אליינס געגאנגען זעין, ביז אפאר מינוט איז זי אהיים געקומען וויינענדיג אז זי האט אים אויך געזעין, אין זי האט תשובה געטיען, זעענדיג אז אויף אלעס אויף דער וועלט האט א חשבון

ווען פולין איז איינגענומען געווארן דורך די דייטשן ימ”ש ביי די צווייטע וועלט’ס מלחמה, האבן די פּאלאק’ן דערציילט פאר די נאצי’ס ימ”ש אז אינעם אוהל אין ליזענסק באהאלטן די אידן זייער גאלד און זילבער, זיי האבן אזוי געמיינט, ווייל טויזענטער אידן פלעגן שטראמען צום ציון יערליך , איבערלאזענדיג קוויטלעך, וואס זיי האבן געמיינט אז מען באהאלט דארט די פארמעגענס, איבערהויפט אין די דאזיגע שווערע צייטן .
ווען די רשעים האבן דאס געהערט, האבן זיי גענומען עטליכע אידן, און באפוילן אז זיי זאלן אויפגראבן דעם קבר פונעם איש האלקים, צו זעהן וואס מען האט דארט באהאלטן (לויט אנדערע מקורות האבן זיי גערופען די אידן, ווייל עטליכע דייטשן וועלכע האבן פרובירט צוצורירן צום קבר זענען אומגעקומען אויפ’ן ארט!) די אידן האבן באין ברירה אויפגעגראבען און געזעהן דעם אור גדול. דעם גוף טהור בשלימות הגמורה, וואס האט אויסגעזעהן ווי מען וואלט עס איצט קובר געוועהן , מחמת רוב פחד האט מען שנעל צוריק קובר געווען דעם ציון.
דאס האבן דערציילט צוויי עדי ראי’, ר’ יוסף פאגעל ע”ה און ר’ ישראל זעלנער ע”ה, מתושבי העיר ליזענסק. און זיי האבן מעיד געוועהן אז זיי האבן געזעהן די דיוקנא קדישא, די בארד פון רבי’ן ר’ אלימלך זי”ע און ס’איז טאקע געוועהן ווי “קאלטאנס” (צעטיילטע געקניפטע טיילן) ווייל ידוע האט ער קיינמאהל נישט געקעמט זיין בארד.
הרה”ח מו”ה ישראל ניימאן שליט”א דערציילט אויך אז זיין מאמע ע”ה איז דעמאלסט געוועהן אין ליזענסק און האט געדענקט די מורא’דיגע עובדא ווען עס איז פארגעקומען און אז אנדערע אידן זענען אריינגעלאפן צו זעהן דעם גוף קדוש.
(אמרי דבש)

עס איז גיווען א איד אין וויליאמסבורג, אן אייניקל פונעם רבין ר’ אלימלך, זיין פאטער איז ביים קריג שטעקן געבליבן אין פוילין בשעת דער מלחמה איז שוין געווען אין פולן שוואונג און כסדר געשיקט פאסט קארטלעך אהיים. וויבאלד ער האט נישט געוואלט שרייבן סודות האט ער געשריבן אונטערן סטעמפ פארשידענע אינטערעסאנטע זאכן, צ.ב.ש. מיר האבן פון אלעמען וואס שטייט אין די תוכחה, און “ס’דינערט און ס’בליצט און מיר האבן מורא עס זאל זיך נישט אראפלאזן א גאס”, און נאך פיל אינטערעסאנטע זאכן. אויף איינע פון די קארטלעך האט ער אהיימגעשריבן “דער זיידע מיילך ליגט פריש און גאנץ”. קיינער אין די משפחה האט קיין באגריף נישט געהאט וואס ער האט געמיינט צו שרייבן, מען האט געוויזן דעם קארטל פארן רב און פארן שוחט אבער קיינער האט נישט געקענט ענטפערן. נאכן קריג זענען אנגעקומען די שמועות האט מען שוין אלעס פארשטאנען

רבי’ה”ק מצאנז זי”ע לפני השינה היה משפשף ידיו בקיר ואומר: רמב”ם, טורי זהב, נועם אלימלך. [ כלומר שרוצה לעבוד ה’ כמו אלו ג’ הצדיקים

איינמאל איז הגה”ק רבי שניאור זלמן מליאדי זי”ע דער “בעל התניא” געוועהן ביי איינעם פון די מתנגדי’שע רבנים, האט יענער רב געפרעגט דעם בעל התניא וועגן א ספר וואס ער האט ביי זיך אין באזיץ וואס הייסט “נועם אלימלך” און ער האט געהערט אז דער מחבר איז פון די תלמידים פון מעזריטשער מגיד זי”ע, ער האט דערציילט אז דער ספר ליגט ביי אים אויף דער פאדלאגע אונטער א באנק און ער האט געבעהטן דעם בעל התניא אז ער זאל אים מצייר זיין דעם מהות פונעם מחבר.
האט דער בעל התניא אים געענטפערט: “נאר מיט איין זאך וועל איך אייך אויס’משל’ן דעם מהות פונ’ם מחבר אויב איר וואלט אים אליין געלייגט אונטער א באנק וואלט ער אויך געשוויגען און גארנישט געזאגט אזא עניו ושפל ברך איז ער”!
(בית רבי דף ס”ג.)

דער הייליגער אפטער רב הרה”ק בעל אוהב ישראל זי”ע האט דערציילט: איינמאל איז דער רבי ר’ אלימלך ז”ל איינגעשטאנען ביי מיר און איך האב אים באשטימט א באזונדערען צומער, איינמאהל ווען איך בין צו אים אריין האב איך געזעהן ווי ער מאכט זיך א חשבון צו ער איז ראוי לעולם הבא און ער האט מיט זיך אויסגעשמועסט נפשי נפשי דו ביזט נישט ראוי צו קיין עולם הבא און ער האט דערביי אויסגערעכנט יעדע עבירה וואס ער האט געטראפען אויף זיך.
נאכדעם האט ער זיך געטרייסט אפילו דו ביסט נישט ראוי אבער הקב”ה מיט זיין גרויס גענאדע וועט דיר צוטיילן א טייל אויף יענער וועלט, אונזערע רבי’ס האבן דאך געזאגט (סוטה דף י”ד.) “הקב”ה קיים כל התורה וכו’ ניחם אבלים ועשה שושבינות וגומלי צדקה”, אויף יענער וועלט וואו ס’איז נישט דא קיין עסן און קיין טרונקען וואס פאר א צדקה איז דען שייך נאר דער אויבערשטער וועט טוהן צדקה מיט די וועלכע זענען נישט ראוי לעולם הבא, זיי עס געבן בתורת צדקה!
(ספה”ק שפתי צדיקים פ’ לך, ד”ה ויחשבה לו לצדקה)

נאך א מעשה ווערט דערציילט צווישען חסידים וואס ווי ווייט דער רבי ר’ אלימלך איז געוועהן גרויס בענוותנותו הק’ און האט זיך קיינמאהל נישט געוואלט אויסגעבן פאר פרעמדע ווער ער איז.
איינמאל איז דער רבי ר’ אלימלך געזעסן אין מרחץ איז אריינגעקומען א חסיד פון אונגארן וועלכער איז דאס ערשטע מאהל איצט געקומען קיין ליזענסק אויף שבת ער האט נאך דעם רבי’ן ר’ אלימלך קיינמאהל נישט געזעהן, צושמועסט זיך מיט אים דער רבי און פרעגט אים אויס פון וואנען ער איז צוליב וואס ער איז געקומען וכולי, האט דער פרעדמדער געענטפערט אז ער איז פון אונגארן און ער איז געקומען צום רבי’ן ר’ אלימלך אויף שבת. רופט זיך אהן דער רבי ר’ אלימלך אויך ביי אייך אין אונגארן איז אזא “עלמא דשיקרא” א פאלשע וועלט, דער שם פון דעם בלאפער און שקרן וואס געבט זיך אויס פאר א צדיק האט שוין צו אייך אויך דערגרייכט און דער רבי נעמט זיך רעדן אויפ’ן רבי’ן ר’ אלימלך.
דער פרעמדער חסיד האט זיך שוין נישט געקענט איינהאלטן פון כעס, וואס איז אין ליזענסק זאל זיך נאך געפונען א איד וואס זאל זיך דערוואגן צו רעדן אויפ’ן רבי’ן ר’ אלימלך און ער האט אנגעהויבן שרייען: פושע ישראל! אויף אזא צדיק רעדסט דו אזוינע דיבורים! ער האט געזידלט דעם רבי’ן ר’ אלימלך מיט חירופים וגידופים ביז ביידע זענען ארויס פון מרחץ.
ווען דער פרעמדער איד איז שפעטער געקומען צום רבי’ן ר’ אלימלך אין שטוב נעמען שלום איז ער שיעור נישט געפאלען פאר שרעק אין חלשות ער האט דערזעהן אז דער וועמען ער האט געזידלט פריער איז טאקע דער הייליגער רבי ר’ אלימלך אליין.
יענער איד האט נישט געוואוסט וואו זיך אהין צו טוהן פאר בושה און שרעק וואס ער האט געכאפט, אבער דער רבי ר’ אלימלך האט אים אנגענומען ביי דער האנט און האט אים געזאגט דארפט זיך גארנישט שרעקען איך האב דיר דערציילט דעם אמת וואס דער רבי ר’ אלימלך איז און אויך דו האסט מיר געזאגט דעם אמת ווען דו האסט מיר געזידלט.
(אוהל אלימלך אות ער”ה)

פארוואס האט דער קאזניצער מגיד זצוק”ל געשמייכלט
הגה”ק מהר”י מפשעווארסק זי”ע האט דערציילט וואס ער האט געהערט פון זיין שווער הרה”ק רבי איציקל זי”ע וואס האט נאכדערציילט פון הרה”ק רבי מנחם מענדל הורוויץ אבד”ק מעליץ זצ”ל די פאלגענדע מעשה:
נאך די הסתלקות פון רבי’ן ר’ אלימלך האט זיך דער קאזשניצער מגיד צושמייכלט, האט ער דערציילט אז ווען דער רבי ר’ אלימלך איז ערשיינען פאר’ן בית דין של מעלה און זיי האבן אים אנגעהויבן חוקר ודורש זיין אויף זיינע מעשים האט ער זיך מתודה געוועהן און געזאגט איך האב נישט געלערנט און נישט געדאווענט האט דער בית דין גע’פסק’נט אויב אזוי דארף ער גיין אין גיהנם.
פאקטיש האט מען אים ווי פארשטענדליך געפירט אין גן עדן און ווען ער איז דארט אנגעקומען האט ער צוזאמענגעקלאפט ביידע הענט זאגנדיג מיר האבן א גוטען באשעפער אויב דער גיהנם איז שוין אזוי גוט איז דאך על אחת כמה וכמה ווי גוט און ווי שיין דער גן עדן ווייל ער האט געטראכט אז ער איז באמת אין גיהנם.
(י”ג אורות ח”ב עמ’ נ”ט)

געוועהן איז דאס אמאהל ווען דער הייליגער רבן של ישראל רבי ר’ אלימלך זי”ע האט געהאלטן אינמיטן פראווענען דעם טיש, ווי מען האט אריינגעברענגט דעם זופ האט דער הייליגער רבי פלוצלינג גענומען דעם טעלער און דאס געגעבן א גיס אויס אויפן טיש… דער רבי ר’ מענדל’ע מרימנוב זי”ע וועלכער איז געזעצן דערביי אזוי פארטראכט אין זיינע הייליגע מחשבות האט געגעבן א שפרינג אויף: רבי! געוואלד! מען וועט דאך אונז אלע איינשפארן אין תפיסה! – האט דער רבי ר’ אלימלך אים געענטפערט: נישט געזארגט! מיר זענען דאך אלע דא, נישט דארט!
– די אלע אנוועזנדע זענען געוועהן דערוואונדערט ביז גאר פון די גאנצע געשיכטע וואס האט זיך דא אפגעשפילט אין די קורצע מינוטן, ביז דער רבי אליינס האט דאס געגעבן צו פארשטיין.
– אין עסטרייך האט די מלוכה אצינד פארשריבן א שווערע גזירה אויף כלל ישראל, ווי עס איז געוועהן דער שטייגער בימים ההם נאכדעם וואס מען האט געענדיגט שרייבן עטוואס האט מען באגאסן דעם כתב מיט זאמד צו טריקענען דעם טינט, ווען מען האט געוואלט אין קייסערליכן הויף נעמען דעם זאמד צו באשיטן דעם כתב גזירה האט דער הייליגער רבי אין יענע מינוט געגעבן א שיס אויס דעם טעלער זופ, אזוי אז אין קייסערליכן הויף האט מען אנשטאט די זאמד זיך טועה געוועהן און געגעבן א גיס אויס דאס פלעשל טינט איבער דעם כתב, אזוי ארום איז די גזירה אינגאנצן אפגעשאפן געווארן.
אט דאס האט דער רבי ר’ מענדל’ע ברוח קדשו מיטגעהאלטן טריט ביי טריט, ווי דער רבי זיינער, דער רבי ר’ אלימלך באגיסט דעם כתב מיט די זופ זיינע, דער רבי ר’ מענדל’ע וועלכער איז געוועהן אזוי פארטוהן אין דעם געשעהעניש האט זיך פארגעסן און עס האט זיך אים גאר געדאכט ווי דאס קומט פאר בפועל ממש אינעם קייזערליכן הויף, דעריבער האט זיך רבי ר’ מענדל’ע אזוי געשראקן אז מען וועט דעם הייליגן רבי’ן איינשפארן פאר די שרעקליכע חוצפה און מרידה במלכות, ביז דער רבי האט אים בארואהיגט אז דאס איז בלויז א פועל דמיוני, דאס קומט פאר ביי אונז ביים “טיש”, פון דאנעט טוען מיר דאס נויטיגע ביז צום קייזערליכן הויף אריין…!

עס איז באקאנט די מעשה איבער דעם מורא’דיגן הייליגן כח פונעם נועם אלימלך אז אפילו די אלע חיצונים און מארי דדינא האבן זיך פון אים געפארכטן ביז גאר:
עס איז אמאהל געקומען צום הייליגן רבי’ן רבי אלימלך א פרוי, אן עגונה, וועמען דער מאן האט איבערגעלאזט שוין א לענגערע צייט אויפן וואסער אהן די מינדעסטע ידיעה איבער זיך, זי האט זיך אויסגעוויינט פאר’ן צדיק און געבעטן א ישועה, דער רבי האט אויסגעהערט די פרוי און האט איר פארשריבן עטוואס אויף א קליין צעטל, און האט באפוילן פאר די פרוי צו גיין אין יענעם געוויסן וואלד, דארט אין דעם פינסטערן וואלד וועט זי זעהן דאס ליכט פון א קליין הייזל, זי זאל אהין אריינגיין און איבערגעבן אט דעם צעטל דארטן און דער באשעפער וועט העלפן עס וועט קומען די ישועה.
די פרוי האט מיט גרויס תמימות אויסגעפאלגט דעם באפעל פון דעם צדיק, זי איז געגאנגען אהין אין דעם פינסטערן וואלד און האט געפינען דאס קליין הייזל און איז אריין דארטן, אריינקומענדיג האט זי צום ערשט נישט געזעהן דארט קיין נפש חיה, פלוצלינג האט זין באוויזן א גרעסערע חברה פון שדים און רוחות רעות, זי איז צוגעגאנגען און האט זיי איבערגעגעבן דעם צעטל וואס דער הייליגער רבי פון ליזענסק האט געשיקט, אין דעם צעטל איז געשטאנען אז דער “רבי ר’ אלימלך” טוהט זיי באפעלן באלד און גיך צוריקצוגעבן דעם מאן פאר די פרוי.
די חברה האבן גענומען דאס צעטל און אריין דערמיט אין א דערנעבנדיגן צימער, איבערלאזנדיג די פרוי ווארטן, דארט האט זי געהערט א גרויס גערויש און א טומל ווי די חברה האבן זיך געקריגט אויב מען זאל פאלגן דעם באפעל אדער נישט, דער הויפט צווישן זיי האט אויסגערופן אז מען זאל באשטימט אויספאלגן דעם גענויען באפעל פון דעם צדיק ווייל זיין פארכט איז געוועהן אויף אים ביז גאר, די אנדערע האבן זיך נאך פרובירט צו דינגען ביז עס איז אבער געקומען די הכרעה אז מען מוז דאס פאלגן, זיי האבן טאקע באלד ארויסגעברענגט דעם מאן צו איר, דער מאן איז געוועהן שווער באוואקסען מיט האטר איבעראל, זייענדיג שוין דארטן ביי די חברה א לאנגע צייט, למעשה האט דער מאן נישט געדענקט גארנישט וואס עס האט זיך מיט אים געטוהן די צייט פון ווען ער איז אנגעקומען צו די חברה.
איין זאך האט ער געדענקט אז ווען עס איז געקומען חודש אלול און אידישע קינדער האבן געבלאזן “שופר” איז זיי באפאלן א פחד און א געוואלדיגע אימה…
אט אזוי ווייט האט געגרייכט דאס הייליג כח פון דעם צדיק נורא, ארויסצוראטעווען א מענטש פון די הענט פון די חיצונים ממש, בזרוע עוזו און מיט זיין גרויס קדושה.

עס ווערט דערציילט פון צדיקים, אז ווען די חברה-קדישא זענען אריינגעקומען צום רבי ר’ אלימלך איידער ער איז נפטר געווארן, און האבן געזעהן זיין מצב, האבן זיי אים געזאגט “רבי וידוי”, דאס מיינט אז ער זאל זאגן וידוי פאר זיין נשמה גייט ארויף צום הימל, [די חברה-קדישה מענטשן זענען געוועהן פשוטע מענטשן, זיי האבן נישט געוויסט זיין גרויסקייט].
האט זיי דער רבי ר’ אלימלך געזאגט ווי זענט איר געוועהן ביז יעצט, ווען איך בין געזעסען ביים שיסל מיט יועך (זופ) און געגעסן, דעמאלסט ווען איך האב געהאט כח האט איר מיר גארנישט געזאגט אז איך זאל נישט טוהן קיין עבירות, און תשובה טוהן, יעצט קען איך שוין ממילא נישט זונדיגען, וואס איז שוין ווערד אזא תשובה… דער רבי ר’ אלימלך האט עס געזאגט מיט א גרויס התרגשות, און התעוררות, אז עס האט אין זיי אריינגעברענגט הרהורי תשובה, זיי האבן דערפילט אז מען דארף תשובה טוהן ווען מען איז געזונט און שטארק, און נישט ווארטען ווען עס איז שוין שפעהט, האבן זיי אלע תשובה געטוהן בשלימות.

דער ציון המצויינת פון רבינו הקדוש הרבי ר’ אלימלך זי”ע~

טויזנטער אידן פון איבעראל, קומען צו פאטרן אויפ’ן ציון פון הייליגען רבי’ן ר’ אלימלך זצוק”ל אין ליזענסק. און אויך היינט, פירן זיך פיהל אידן פון די גאנצע וועלט, צו פאטרן קיין ליזענסק, מתפלל זיין אויפ’ן הייליגן ציון. אבער נישט פון אייביג אהן איז דאס אזוי געוועהן, אין די ערשטע צענדליגער יארן נאך דעם רבי ר’ אלימלך’ס הסתלקות איז דאס נאך נישט געוועהן אזוי ווייט איינגעפירט. ביז עס איז געקומען דער ראדאמסקער רבי, הגה”ק בעל תפארת שלמה זצוק”ל, און ער האט דאס איינגעפירט און דורכגעפירט אז דער ציון הקדוש פונעם רבי’ן ר’ אלימלך זי”ע זאל ווערן א ווענד פונקט פאר טויזנטער אידן פון איבעראל. דער תפארת שלמה זצ”ל האט אויך איבערגעבויט דעם אוהל אויפ’ן ציון הקדוש, אויך האט ער געבויט א צוים ארום דעם קבר, מען זאל חלילה נישט טרעטן דערויף, און איינגעפירט עס זאל שטענדיג ברענען א ליכט אין אוהל, א נר תמיד, לכבוד דעם הייליגן צדיק וואס ליגט דארט.

ער האט אויך געווירקט, אז מען זאל פאטרן קיין ליזענסק, און דורך אים האבן טויזנטער אידן פון איבעראל געשטראמט קיין ליזענסק אויפ’ן הייליגן ציון, ביי די יארצייט און אויך א גאנץ יאר.

ער האט זיך אמאל אויסגעדרוקט: “ברוך השם אז מיר האבן דערהויבן דעם כבוד פון רבי’ן רבי אלימלך זי”ע”.

איינמאל ווען דער תפארת שלמה איז געפאטרן קיין ליזענסק, איז ער דורך געפאטרן די שטאדט קראקא. האט ער געזאגט “די קראקא’ער לומדים וועלן נישט פארשטיין, פארוואס איך פאטר אדורך קראקא, וואו עס ליגן אויפ’ן דארטיגן בית החיים גדולי עולם, (דער “ב”ח”, דער “רמ”א”, דער “מגלה עמוקות”, און נאך א סאך גדולי ישראל) און איך פאטר גאר ווייטער קיין ליזענסק? נאר צדיקים פון גן עדן ווייסן נישט וואס עס טוט זיך דא אויף דעם עולם, אויסער דער רבי ר’ אלימלך זי”ע, וואס ער האט זיך אויסגעארבעט ער זאל יא זיין דא צווישן אונז”.

אין ספר דברי יצחק (אות ל”ח) ברענגט ער בשם הרה”ק רבי מאיר’ל פרמישלאנער זצוק”ל אז ער האט איינמאל געזאגט: ווער עס וויל האבן יראת שמים באמת זאל גיין צום ציון פון רבי ר’ אלימלך קיין ליזענסק ער זאל מתפלל זיין דארט און ער וועט זעהן אז זיינע תפלות וועלן עושה פירות זיין (אנגענומען ווערן). אין ספר אהל אלימלך ווערט געברענגט אז דער רבי ר’ אלימלך האט געזאגט אז ווער עס וועט קומען לאחר פטירתו, צו זיין קבר וועט נישט שטארבן אהן קיין תשובה!

האט כ”ק מרן אדמו”ר הגה”ק מהרב”צ זצוק”ל הי”ד געזאגט בדרך צחות, “אז אויב מען לערנט “נועם אלימלך” און “צעטיל קטן” לעבט מען א גאנץ לעבן מיט תשובה”…

אין הקדמה צום שו”ת תפארת נפתלי ווערט געברענגט, אז דער מחבר הגה”צ רבי נפתלי הירצקא העניג זצ”ל אבד”ק שארמאש פלעגט דערציילן, אז זיין עלטער זיידע הגה”ק רבי נפתלי הירצקא מראצפערט זי”ע [פון די גרויסע תלמידים פון רבינו הקדוש מצאנז זי”ע] איז נסמך געווארן אלס א רבי ופועל ישועות דורך הרה”ק מבעלזא זי”ע, ווי מען זעהט פון די פאלגענדע עובדא:

ווען מען האט אנגעהויבן צו קומען צו רבי הירצקא’לע פאר ישועות איז ער געוועהן אין א גרויסן קלעם, ווייל פון איין זייט האט ער געהאלטן אז ער איז נישט בכוח צו פועל’ן ישועות פאר אידן, אבער מאידך גיסא האט ער נישט געוואלט אוועקשיקן מיט ליידיגע הענט די משכימים אל פתחו וועלכע זענען געקומען פון ווייטע ערטער, האט ער באשלאסען צו פאטרן קיין ליזענסק, א מרחק רב ממקום שבתו און האט דארט אויסגעזאגט גאנץ ספר תהלים אויפ’ן ציון הקדוש פון הייליגן רבי ר’ אלימלך זי”ע, זייענדיג מתפלל בלחש אז זיינע תפלות פאר אידישע קינדער זאלען אנגענומען ווערן.

ארויסקומענדיג פון אוהל האט ער באגעגענט הרה”ק רבי יהושע’לע מבעלזא זי”ע וועלכער איז אויך געקומען קיין ליזענסק, האט דער מיטעלער בעלזער רב ז”ל אים געזאגט “שלום עליכם רבי הירצקא’לע, ווינטשט מיר אהן ווייל וואס איר ווינטשט ווערט שוין מקויים”!

דער שארמאשער רב פלעגט ענדיגן, אז פאר זיין זיידן איז געוועהן א פלא אז דער בעלזער רב האט ברוח קדשו מרגיש געוועהן אויף וואס ער האט מתפלל געוועהן, ווי אויך אז זיין בקשה איז באלד נתקבל געווארן. כידוע איז רבי הירצקא’לע ראצפערטער זי”ע איז טאקע געוועהן אן אויסגערופענער פועל ישועות בקרב הארץ, ורבים נושעו מתפלותיו וברכותיו הקדושים.

ווען דער לאנד פולין איז איינגענומען געווארן דורך די דייטשן ימ”ש ביי די צווייטע וועלט’ס מלחמה, האבן די פלאלאק’ן דערציילט פאר די נאצי’ס ימ”ש אז אינעם אוהל אין ליזענסק באהאלטן די אידן זייער גאלד און זילבער, זיי האבן אזוי געמיינט, ווייל טויזענטער אידן פלעגן שטראמען צום ציון יערליך, איבערלאזענדיג קוויטלעך, וואס זיי האבן געמיינט אז מען באהאלט דארט די פארמעגענס, איבערהויפט אין די דאזיגע שווערע צייטן.
ווען די רשעים האבן דאס געהערט, האבן זיי גענומען עטליכע אידן, און באפוילן אז זיי זאלן אויפגראבן דעם קבר פונעם איש האלקים, צו זעהן וואס מען האט דארט באהאלטן (לויט אנדערע מקורות האבן זיי גערופען די אידן, ווייל עטליכע דייטשן וועלכע האבן פרובירט צוצורירן צום קבר זענען אומגעקומען אויפ’ן ארט!) די אידן האבן באין ברירה אויפגעגראבען און געזעהן דעם אור גדול. דעם גוף טהור בשלימות הגמורה, וואס האט אויסגעזעהן ווי מען וואלט עס איצט קובר געוועהן, מחמת רוב פחד האט מען שנעל צוריק קובר געווען דעם ציון.
דאס האבן דערציילט צוויי עדי ראי’, ר’ יוסף פאגעל ע”ה און ר’ ישראל זעלנער ע”ה, מתושבי העיר ליזענסק. און זיי האבן מעיד געוועהן אז זיי האבן געזעהן די דיוקנא קדישא, די בארד פון רבי’ן ר’ אלימלך זי”ע און ס’איז טאקע געוועהן ווי “קאלטאנס” (צעטיילטע געקניפטע טיילן) ווייל ידוע האט ער קיינמאהל נישט געקעמט זיין בארד.
הרה”ח מו”ה ישראל ניימאן שליט”א דערציילט אויך אז זיין מאמע ע”ה איז דעמאלסט געוועהן אין ליזענסק און האט געדענקט די מורא’דיגע עובדא ווען עס איז פארגעקומען און אז אנדערע אידן זענען אריינגעלאפן צו זעהן דעם גוף קדוש.
(אמרי דבש)

אין ספר תולדות הנפלאות ווערט געברענגט, אז דער הייליגער שרף פון מאגלניצא זי”ע האט דערציילט, אז זיין מוטער הצדיקת הקדושה פערל ע”ה, די טאכטער פון הייליגען קאזניצער מגיד זי”ע – בעל עבודת ישראל, האט עטליכע יאר נאך די חתונה מיט איר גרויסען מאן הרה”ק רבי אבי עזרי זעליג שפירא זי”ע נישט זוכה געוועהן צו האבן קינדער און האט זיך ארויסגעלאזט אויפ’ן וועג קיין ליזענסק צום ציון פון גרויסן רבי’ן פון איר גרויסען טאטען זי”ע.
זייענדיג אונטערוועגענס איז זי געבליבען אויף א שבת אין ניישטאדט, וואס איז געוועהן ביים גרעניץ, ביים הייליגן בעל מאור ושמש זי”ע, וועלכער האט דארט געוואוינט, ווען דער מאור ושמש האט געהערט אז זי איז אויפ’ן וועג קיין ליזענסק האט ער זי אפגערעדט, זאגענדיג “וואס האט אן אשה צו זיין אויפ’ן הייליגן ציון”? און דער הייליגער רבי ר’ אלימלך זי”ע איז שוין סיי ווי גאר הויך בעולם העליון און עס איז נישט פארהאן קיין תועלת צו זיין אויף זיין ציון, כהנה וכהנה האט ער זי פרובירט אפצורעדן פון פאטרן קיין ליזענסק.
אויפצומארגענס האט דער מאור ושמש זי געלאזט רופען, און האט געזאגט “איר זאלט וויסן אז מיין הייליגער רבי איז צו מיר געקומען, און ער האט אויף מיר געהאט א גרויסע הקפדה אז איך האב אייך געוואלט אפרעדן פון פאטרן צו זיין ציון, און האט מיך געווארענט אז איך זאל אייך שטארק מחזק זיין צו גיין צו זיין ציון, און איר וועט בעזהשי”ת דארט אויסבעטן אלע אייערע תפלות ובקשות”!
נאך שב”ק האט דער מאור ושמש פערזענליך גע’שתדל’ט צו באקומען א וואגן פאר די צדיקת אז זי זאל קענען אריבערגיין די גרעניץ און ממשיך זיין קיין ליזענסק צום ציון און ווי באקאנט האט זי זוכה געוועהן צו א הייליגן זוהן, הגה”ק רבי חיים מאיר יחיאל שפירא זי”ע וועלכער איז בארימט געווארן אלס דער “שרף פון מאגלניצא” און האט פארשיינט די וועלט מיט זיין תורה וקדושה.

עס איז באקאנט די עובדא אז ווען הגה”ק רבי אלעזר ניסן מדראהביטש זי”ע, דער בן יחיד פון הייליגן בעל ישמח משה זי”ע פון אוהעל איז געוועהן א קינד, איז ער ל”ע נישט געזונט געווארן און איז געוועהן אין א גרויסע סכנה, האט זיין גרויסער פאטער געשיקט א שליח קיין ליזענסק מתפלל צו זיין ביים ציון המצוינת של אותו צדיק.

דער בעל ישמח משה זי”ע וועלכער האט דאן מכהן ברבנות געוועהן אין שינאווא, האט אנגעזאגט פאר’ן שליח אז ביים אנקומען צום ביה”ח זאל ער זאגן מפורש אז ער איז מנדב א פרוטה לצדקה פאר די נשמה וואס וועט גיין זאגן פאר’ן הייליגן רבי’ן ר’ אלימלך זי”ע אז ער ווערט געזוכט (אין פארשידענע מקומות ווערט געברעגט אז עס זענען פארהאן נשמות משוטטות וועלכע ווארטן אויף אזא שליחות).

א צייט שפעטער האט דאס קינד דער שפעטערדיגער גדול וקדוש רבי אלעזר ניסן זי”ע, זיך אויפגעכאפט פון שלאף און מען האט באלד געזעהן א געוואלדיגע שינוי לטובה, דער גרויסער פאטער האט אנגעצייכנט די גענויע צייט. ווען דער שליח איז צוריק געקומען האט זיך ארויסגעשטעלט אז עס איז געוועהן באותו זמן ורגע ווען ער איז אריינגעגאנגען צום אוהל הקדוש.

ר’ ישעיה איז געווען א חסיד, אחן ארענדער, וועלכער פלעגט גאנץ אפט פארן קיין ליזענסק, וואס איז געווען נישט ווייט פון זיין קרעטשמע, און דארט האט געוואוינט זיין רבי, הרה”ק דער רבי ר’ אלימלך זצוק”ל.
געווען איז ר’ ישעיה א רייכער מענטש מיט פארצווייגטע עסקים, אבער דערצו אויך א פיין תמימות’דיגער איד, און ער פלעגט שטענדיג מיט זיך מיטברענגען צום רבי’ן אויף ליזענסק פארשידענע מאכלים א.ד.ג. און דערמיט פלעגט ער שטארק מהנה זיין דעם רבי’ן, וועלכער האט זיך געפריידט דאס אלעס אוועקצושענקען פאר נויטבאדערפטיגע ארימעלייט און זיי ארויסהעלפן מיט זיייערע הצטרכות’ן.

אמאל האט זיך געמאכט א שמחה ביי ר’ ישעי’ן אין שטוב, ער האט זיך געגרייט חתונה צו מאכן א טאכטער. איז ער דעריבער ווי א חסיד, געפארן אינאיינעם מיט די גאנצע פאמיליע, אויף ליזענסק, צו נעמען א ברכה ביים צדיק פאר זיך און פאר די גאנצע בני בית, אז די חתונה זאל זיין אין א מזל’דיגע שעה.

נאכ’ן איבערנעכטיגן דעם נאכט אין ליזענסק, איז דער חסיד צוריק אהיימגעפארן צו זיין אריינפאר-הויז. אבער ווי נאר ער איז אהיימגעקומען, איז ער דערציטערט געווארן צו טרעפן דעם הויז ליידיג; גנבים האבן אויסגענוצט דעם געלעגנהייט, און ווען ר’ ישעיה האט פארבראכט אין ליזענסק האבן זיי אלעס גע’גנב’ט. גרויס איז געווען זיין צער אז אויך די קליידער פון די כלה איז גע’גנב’ט געווארן, און זי וועט נישט קענען גיין צום חופה ווי עס פאסט.

אין זיין גרויס פארגעלעגנהייט האט דער ארענדער אויסגעדרייט זיין פערד-און-וואגן, און זיך געלאזט אוועק צוריק צום רבי’ן ר’ אלימלך, אים דערציילן דעם גרויסן אומגליק. דער רבי האט אים אבער אינגאנצן אויסגעלאכט. “ישעיה!” – האט דער רבי ר’ אלימלך מיט א שמייכל געזאגט – “דו דארפסט זיך כלל נישט זארגן, דיין נאמען איז דאך די אותיות יושע י-ה, נו! איז פאר אהיים, און דער אייבירשטער וועט שוין העלפן!”
עס איז אריבער א טאג-צוויי וואס ר’ ישעיה האט זיך אומגעקערט פון רבי’ן, און ער זעט עפעס נישט קיין פירות; די גניבה מיט די חתונה קליידער, וועגן דעם אלעם איז נישטא קיין שפור, ווערט שוין דער חסיד אומגעדולדיג און פארט זיך ווידעראמאל אוועק קיין ליזענסק, דאסמאל שוין מיט א טענה:

– רבי! – קרעכצט ער א פארצווייפלטער ארויס – דעם נאכט וואס איך האב פארברענגט דא ביים רבי’ן, האב איך געטון נאר על-דעת-זה וואס דער רבי האט אמאל געזאגט, אז דער מקום פון א צדיק האט אין זיך קדושת המקדש, און דער צדיק אליינס איז אין די בחינה פון א כהן גדול. מוז דאך זיין – טענה’ט ר’ ישעיה ווייטער – אז בעת א חסיד איז עולה-רגל צו זיין רבי’ן, איז ער אין אט דעם בחינה ווי א איד גייט ארויף אין בית המקדש עולה-רגל זיין, און אויב אזוי, איז דאך שוין דא אין די תורה אן הבטחה: “ולא יחמוד איש את ארצך בעלותך לראות” אז ווען א איד וועט עולה זיין לרגל צום בהמ”ק וועט א מענטש נישט גלוסטן דיינע זאכן. איז רבי! – זאגט ר’ ישעיה – ווי קומט עס איז מ’זאל ביי מיר בארויבן די נכסים פונקט דאן ווען כ’פארווייל ביים רבי’ן?

דער רבי ר’ אלימלך האט אים ליבליך אויסגעהערט און דאן מיט הנאה אויסגערופן: “יא! ישעיה ביסט גערעכט! גיי טאקע אוועק צום בית-דין אין שטאט, און לייג זיי פאר דיינע טענות, כ’בין זיכער אז דורך זייער פסק, וועט זיך די גניבה ווי שנעלער אומקערן!”

ר’ ישעיה האט דעם רבי’נס ווערטער פונקטליך אויסגעפאלגט. כאטש ער האט ווייניג פארשטאנען די באדייט דערפון, נאר אז די דיינים האבן געצויגן מיט די פלייצעס, נישט פארשטייענדיג וואס דער רבי וויל, האט ר’ ישעיה דאס אלעס פארציילט פאר’ן רבי’ן ר’ אלימלך.

דער רבי האט געהייסן מ’זאל אים דערלאנגען א פעדער מיט א בויגן און מיט א גרויס דביקות האט ער אליינס ארויפגעשריבן די צוויי ווערטער פון די עשרת הדברות: “לא תגנוב!”

דער רבי האט איבערגעגעבן דעם צעטל פאר ר’ ישעי’ן און אים געוואונטשן הצלחה.

דער ארענדער האט זיך אויפגעהויבן און אהיימגעפארן מיט א שמחה וויסנדיג אז געוויס וועט די ישועה קומען כהרף עין. אזוי פארנדיג אויפ’ן וועג צו זיין היימ’ל איז ער דורכגעפארן א קליין וועלדעלע, וואס האט געפירט צום ריכטונג פונעם דארף וואו ער האט געוואוינט, און ווי איבעראשט איז ער געווארן ווען ער האט דארט באגעגנט ווי צוויי גנבים שלעפן א שווערער קאסטן, מיט אלע זיינע חפצים אינווייניג. ר’ ישעיה האט זיך טאקע אומגעקערט אהיים מיט אלע זיינע זאכן, און האט געפייערט די חתונה פון זיין טאכטער מיט גרויס פרייד.

שפעטער אביסל איז ער געפארן צום רבי’ן ר’ אלימלך מיט א פדיון, אפצוגעבן א שבח והודי’ פאר די נס וואס איז געשען אין זכות פון רבי’נס ברכה. דער רבי ר’ אלימלך – הערנדיג פון ר’ ישעיה פארוואס ער איז געקומען – האט זיך עניוות’דיג פארענטפערט, זאגנדיג אז ער האט געשיקט צום בית-דין ווייל ער האט געוואלט זיי זאלן פסק’נען אז “לא עכברא גנבא אלא חורא גנבא”, און אזוי ארום וועט די באהעלטעניש, וואו די גניבה איז געליגן, מוזן אויפדעקן די סחורה, און אז די בי”ד האט נישט פארשטאנען האט דער רבי ר’ אלימלך געמוזט אליין אזוי פסק’נען. דערפאר איז טאקע אזוי געווען, אז די גנבים האט זיך עפעס פארדאכט אז די גניבה איז נישט גוט באהאלטן, האבן זיי עס ארויסגענומען פון די ערד, וואו עס איז געליגן באהאלטן, און עס געוואלט אוועקפירן אויף אחן אנדערע פלאץ, און אזוי ארום איז אויסגעפירט געווארן דעם פסק פונעם הייליגן רבי ר’ אלימלך פון לא תגנוב!

דער רבי ר’ מענדעלע פון רימנוב איז געווען א תלמיד מובהק פון רבי’ן רבי אלימלך זי”ע. וויאזוי איז ער דערנענטערט געווארן צום רבי’ן ר’ אלימלך? דאס האט אמאל דערציילט דער מאגלניצער רבי הגה”ק רבי חיים מאיר יחיאל זי”ע (“דער שרף”) ווי פאלגענד: דער רבי ר’ מענדעלע איז געווען אין זיין יוגנט א למדן און גרויסער ירא שמים, קיין חסיד איז ער נאך נישט געווען, און איז נישט געפארן צו קיין רבי’ן, נאר איז געזעסן און געלערנט טעג און נעכט בהתמדה גדולה ועצומה. איינמאל איז ער געזעסן אינמיטן די נאכט און זיך געפלאגט צו פארשטיין א שווערן רי”ף. ער האט זיך לאנג געמוטשעט און נישט געקענט טרעפן דעם ריכטיגן פשט, ער האט זיך דערפון זייער שטארק מצער געווען, ביז ער האט אויסגעבראכן אין א געוויין, און האט זייער שטארק געוויינט פארוואס ער האט נישט די זכי צו פארשטיין די ווערטער פון רי”ף. אזוי וויינענדיג איז ער אנטשלאפן געווארן. האט ער זיך גע’חלומ’ט, ווי ער זעט דעם בעל הרי”ף אליין, האט ער געבעטן דער רי”ף ער זאל אים זאגן פשט אין זיינע ווערטער אין ספר הרי”ף אויף וואס ער פלאגט זיך שוין אזוי לאנג. האט אים דער רי”ף געענטפערט: “איך בין דיר מייעץ, דו זאלסט פארן צום רבי’ן ר’ אלימלך קיין ליזענסק, און אז דו וועסט דיך אין אים מדבק זיין, וועט דיר שוין גארנישט שווער זיין אין מיין ספר”. ווען רבי מענדעלע האט זיך אויפגעכאפט פון זיין שלאף, האט ער זיך גלייך ארויסגעלאזט אויפ’ן וועג צו פארן קיין ליזענסק. איידער ער איז אנגעקומען קיין ליזענסק, האט דער רבי ר’ אלימלך געזאגט צו זיינע תלמידים: “יעצט גייט צו מיר א בחור וואס השי”ת בארימט זיך מיט אים! ווייל ער וויל דינען השי”ת מיט אן אמת!” אנפאנג ווען רבי מענדעלע איז אנגעקומען קיין ליזענסק האט אים דער רבי ר’ אלימלך אביסל מרחק געווען, אבער שפעטער האט ער אים גענומען זייער שטארק מקרב זיין ביז ער איז געווען פון די גאר נאנטע מקורבים צום רבין רבי אלימלך זי”ע. (ביז אהער שטייט אין ספר שיחות חיים וואס דער מחבר האט געהערט מפה קדשו פון מאגלניצער זי”ע)

דער הייליגער רבי ר’ אלימלך מליזענסק זי”ע האט געזאגט: ווען מען גייט ביי אלע פיר עקן פון די שטאט נאך געלט, ווערט אים פארצייט אויף די עבירות וואס עס קומט דערפאר די פיר מיתות בית דין.

דער הייליגער חוזה פון לובלין איז אמאל אריין אין זיין הייליגן רבי’נס שטוב (רבי ר’ אלימלך מליזענסק זי”ע)
דער און האט געזעהן ווי דער רבי זיצט און קרעכצט זייער צובראכן. דעם חוזה האט דאס זייער וויי געטוהן, האט ער געפרעגט זיין רבי’ן דעם באדייט דערפון. ווי אזוי קען איך זיין נישט צובראכן אז איך האב עובר געווען אן עבירה…?
מיט גרויס פארוואונדערונג פרעגט דער חוזה: “וואס פאר אן עבירה האט דען דער רבי עובר געווען?”
“איך האב גערעדט אינמיטן דאווענען”, האט דער רבי ר’ אלימלך געענטפערט זייער צובראכן, דאס האט
“איך פאסירט ווען דער רבי ר’ אלימלך האט אנגעהויבן זאגן “הודו” איז פונקט אריין געקומען א פארביטערטע פרוי און געוויינט אז איר קינד איז זייער קראנק און איז אין א גרויסע סכנה, האט דער רבי ר’ אלימלך איר געפרעגט איר נאמען און איר טאכטער’ס נאמען כדי צו קענען מתפלל זיין פאר איר דאס איז געווען די גרויסע עבירה…
דער חוזה האט געוואלט בארואיגן זייז רבי’ן ריפט ער זיך אן: “רבי דאס איז דאך געווען פקוח נפש וואס איז
דער דוחה אלע מצוות…?”

דער רבי האט זיך אבער נישט בארואיגט.

רבי, על פי הלכה מעג מען נאך אויסרעדן ביי הודו ווייל עס איז נאך פאר “ברוך שאמר”
אבער לויט דעם אשכנז’ישן נוסח איז שוין הודו נאך “ברוך שאמר” און מען טאר שוין נישט אויסרעדן…

דער מאור ושמש ברנעגט אז ער האט געהערט ווען דער רבי ר’ זושא זצוק”ל האט געפרעגט זיין ברודער דער רבי ר’
ברענגט אלימלך מליזענסק זצוק”ל ווי אזוי פועל’ט ער אויס ביים אויבערשטן די וואונדערליכע נסים ונפלאות, האט דער רבי ר’ אלימלך געענטפערט אז דאס איז דורך דעם וואס עס איז דא צווישען די צדיקים און די אידן אחדות, אין דעם זכות פון אחדות געווינט מען די מלחמות אזוי ווי מען טרעפט אז אין די צייטן פון אחאב כאטש די אידן האבן געדינט די עבודה זרה האבן זיי געווינען די מלחמות ווייל עס איז געווען אחדות צווישען זיי.

אז ווען דער הייליגער ר”ר אלימלך מליזענסק זי”ע האט געוואלט מתקן זיין א “תפלה קצרה” וואס זאל אנטהאלטן אין זיך אלע געברויכען וואס א מענטש דארף האבן, און האט דאס געמאכט דירעקט אויף א קורצען לשון – ווי באקאנט – ווייל ער האט געזאגט אז די דורות ווערען שוואכער און מ’קען נישט אזויפיל אינזין האבן, האט ער מיט דעם אלעם געפונען פאר וויכטיג נישט ארויסצולאזן די פאלגענדע בקשה: אדרבא תן בליבנו שנראה כל אחד מעלת חברינו ולא חסרונם, מיר זאלן נאר זען די גוט’ס ביי יענעם און נישט יענעמ’ס חסרונות.

דער הייליגער רבי ר’ אלימלך פון ליזענסק זי”ע, האט פון אייביג אהן שטארק געגלוסט און געשטרעבט צו באגרייפען און פארשטיין דעם געוואלדיג הייליגען כח פון דעם בעל שם טוב זי”ע. ער פלעגט אסאך מתפלל זיין אז פון הימל זאל מען איהם דאס באווייזען. ער האט אבער באקומען פון הימל א ענטפער אויף זיין פארלאנג: “אויף דעם נידריגען וועלט מיט די גשמיות’דיגע קערפער, איז דאס אוממעגליך צו פארשטיין און דערגרייכען. אפילו מען זאל זיין אויסגעארבעט ווי שטארק מעגליך, – קען מען דאס נישט זעהן”.
אבער דאס אלעס האט נישט פארקלענערט און פארמינערט דעם ווילען פון דעם צדיק זי”ע, ער האט נאך אלץ געטראכט און געהאפט אז הלוואי זאל מען איהם פון הימל מאכן קענען די געוואלדיגע קדושה פון דעם בעש”ט זי”ע – דער געטליכער צדיק וואס האט אראפ געשיינט אויף די וועלט דעם הייליגן דרך אין עבודת ה’, דעם “דרך החסידות”. און דער וואס האט דערנענטערט צענדליגע טויזענטער אידן צו זייער פאטער אין הימל.
דער צדיק זי”ע האט נישט אפגעשטעלט זיינע הייסע תפילות, און ווייטער פארגעזעצט מיט זיין געבעט. ביז ענדליך האט מען איהם פון הימל נאכגעגעבן זיין פארלאנג.
אנהייב חודש אדר תקמ”ז, – אין בית המדרש פון דעם הייליגען רבי ר’ אלימלך זי”ע, זיצט זיין חשובער און באליבטער תלמיד הרב הקדוש רבי קלונמוס קלמן זי”ע, בעל מחבר ספר “מאור ושמש”. זיינע ליכטיגע אויגן זענען פארטיפט אין דעם אפענעם ספר וואס איז געליגען פאר איהם, זיין שטערן איז באדעקט מיט טיפע קנייטשן, און זיינע מחשבות זענען באהאפטן אין דעם הייליגן בורא עולם.
פלוצלינג איז עמיצער צוגעגאנגען צו איהם און איבערגעהאקט זיינע הייליגע מחשבות. יענער זאגט איהם אריין אין אויער שטילערהייט: “דער רבי בעט אייך אריין צו קומען צו איהם אין צימער”.
דער רבי זי”ע איז געזעצען ביי זיך אין צימער פארטיפט מיט אן ערענסטקייט אין זיינע געדאנקען, און מייחד געווען הייליגע יחודים. ער הייבט אויף זיינע אויגן און באטראכט דעם “מאור ושמש” פון אויבן ביז אראפ.
“הער מיך צו, מיין חשובער תלמיד” – רופט זיך אהן רבי ר’ אלימלך זי”ע – “פון אלע מיינע תלמידים, האב איך פונקט דיר אויסגעוועלט צו ווייזען גאר אן אינטערעסאנטע זאך וואס נישט יעדער איינער האט א זכיה דאס צו זעהן. דערפאר, גרייט זיך צו, מיט קדושה און טהרה און באהעפט זיך מיט דיין גוף און נשמה אין דעם הייליגן באשעפער. דאן וועסטו זוכה זיין, עס זאל פאר דיר אנטפלעקט ווערן א הערליכע איבעראשונג”!
דער “מאור ושמש” זי”ע האט פארלאזט דעם רבי’נס צימער פארוואונדערט און איבעראשט פון די הייליגע ווערטער. אבער ער האט גארנישט פארשטאנען די באדייטונג פון דעם איבעראשונג פון וואס דער רבי האט גערעדט. ער האט זיך גענומען צוגרייטען מיט קדושה און טהרה און זיך גערייניגט און אויסגעלויטערט ווי ווייט ער האט נאר געקענט, כדי ער זאל זיין ווערט צו צוזעהן דעם גרויסן ערשיינונג.
ס’איז שוין שפעט אין דער נאכט נאהנט צו חצות, די גאסן זענען ליידיג געווען, קיין איין מענטש געפונט זיך נישט אינדרויסען, און א געדיכטע שטילקייט און פינסטערניש האט געהערשט אויף די גאנצע באשעפעניש. דער “מאור ושמש” זי”ע שפאנט זיך געמיטליך צו די ריכטונג פון דעם רבינ’ס הויז. בלויז די קלאפן פון זיין פוס טריט הערט זיך אין די שטילקייט פון די נאכט.
אריין קומענדיג צום רבי’ן, רופט זיך אהן רבי ר’ אלימלך זי”ע: “שטרענג זיך אהן, מיין טייערע תלמיד, באהעפט אלע דיינע מחשבות אינגאנצן צו דעם הייליגן בורא עולם, און דו זאלסט חס ושלום קיין איין רגע נישט מסיח דעת זיין פון באשעפער ביז נאך די ערשיינונג!!!”
די צוויי הייליגע צדיקים זענען שטילערהייט ארויס געגאנגען פון דעם שטוב, און זיך געלאזט גיין אין די ריכטונג פון די הויכע בערג וועלכע זענען געווען אויפן וועג צום שטעטישן בית החיים.
די נאכט איז געווען אנהייב פון דעם חודש און א טונקעלקייט האט דארט געהערשט. בלויז די שטראלן פון די טויזענטע שטערנס האבן געפינקעלט פון די הויכקייט פון דעם קלאהרן הימל. דער ווינט האט געבלאזען און געפיפען אזוי ווי ער וואלט זיי באגלייט.
א גאנצע צייט גייענדיג אויפן וועג האבן די צוויי צדיקים געשוויגען און קיין מינדעסטן ווארט נישט ארויס גערעדט. דער “מאור ושמש” האט נישט דערווייגט צו פרעגן ווי מען גייט? אדער וואס וועט מען יעצט זעהן? – דאס איז געווען א באהאלטענע סוד אויף וואס מען פרעגט נישט קיין שאלות. מיטן גאנצן הארץ פראבירט ער אויסצופיהרן דעם רצון פון זיין רבי’ן – נישט מסיח דעת זיין פון באשעפער.
זיי דערגרייכען צו א באשטימטן ארט, און דער הייליגער רבי האט זיך אפגעשטעלט און אנגעהויבן ארום קוקען אין דעם גאנצן געגענט. א אויסערגעווענליכע שטילקייט האט דארט געהערשט און א שרעקליכע גייסט פון ציטער האט געשוועבט אויף די צוויי צדיקים. זיי האבן געפיהלט אזוי ווי זייער נשמה געפונט זיך נישט אויף די וועלט.
רבי ר’ אלימלך זי”ע שטייט דארט מיט פעסט פארמאכטע אויגן פארטיפט אין זיינע הייליגע מחשבות, און זיין פנים איז פלאמענדיג רויט. דער “מאור ושמש” ווארפט זיך פון גרויס שרעק און ער פאלט ממש פון די פוס. און אט הערט ער ווי דער רבי זי”ע רופט זיך אהן צו איהם מיט א ווייכע שטימע: “חזק ואמץ! שטארק זיך מיט א דערהויבענע פעסטקייט, לאז זיך נישט אפשוואכען, דאן וועסטו זוכה זיין צו זעהן די הייליגע ערשיינונג ביז צו די ענדע”!!
דער רבי זי”ע האט באלד א כאפ געטוהן די צוויי הענט פון זיין תלמיד און זיי אריין געשטיפט טיף אין זיין גארטעל, און אויפגעהויבן זיינע הענד צום הימל.
דער צדיק האט געבראכען די שטילקייט מיט א תפילה וואס ער האט ארויסגעזאגט, און מייחד געווען יחודים מיט שמות הקדושים. באלד האבן זיך די הויכע הימלען געשפאלטן. א ריזיגע פייער האט אראפ גענידערט אויף די וועלט, און די שטארקע פייער האבן זיך צושפרייט צעהנדליגע טויזענטע פונקען וואס האבן באדעקט די גאנצע הוילקייט פון די וועלט פון איין עק ביז צום צווייטן עק.
א קורצע צייט דערנאך האבן זיך איינגעזאמעלט אלע פייער-פונקען פון די גאנצע וועלט, און זענען איינגעשלינגען געווארן אין דער ערד נעבן זייער פוס.
דער “מאור ושמש” איז נישט געווען בכח צו צוקוקען אזוי לאנג צו דעם הייליגן און מורא’דיגן בילד, און זיינע אויגן זענען פון גרויס שרעק פארטונקעלט געווארן. און ווען נישט וואס ער האט אנגעכאפט דעם רבי’ן מיט זיינע ביידע הענט, וואלט ער אוועק געפאלען חלשות.
דערנאך הערט ער ווי דער רבי זי”ע שרייט אויס: “שוין גענוג”! – און באלד האבן זיך די הימלען צוריק פארמאכט און די פייער איז פון דארט פארשוואונדען געווארן.
דער “מאור ושמש” האט צוביסלעך צוריק געעפענט זיינע אויגן און זיך אנגעשטרענגט צו איינהאלטן זיין שרעק. מיט גרויס וואונדער און שטוינונג האט ער אריין געקוקט אין דעם רבי’נס אויגן און געווארט אויף א ערקלערונג אויף דעם גאנצן פאסירונג.
און דער רבי זי”ע האט זיך אנגערופען: “פון אייביג אהן האב איך געוואוסט און פארשטאנען דעם געוואלדיג גרויסן כח פון דעם הייליגן בעש”ט זי”ע. א סאך תנאים און אמוראים און אויך אנדערע פריערדיגע גרויסע צדיקים האבן נישט זוכה געווען צו דעם טיטעל “בעל שם טוב”. ביז עס איז געבוירן געווארן דער צדיק רבי ישראל פון מעזשבוזש זי”ע און באקומען פון הימל דעם טיטל”. אוו דער רבי זאגט ווייטער: “אלעמאהל האב איך געשטרעבט און געגלוסט צו זעהן די גרויסקייט פון זיין קדושה, אבער פון הימל האט מען מיר דאס נישט נאכגעגעבן. נאך פוהל שטארקע תפילות האט מען מיר אנטפלעקט אז ערשט א קורצע צייט פאר מיין פטירה וועל איך זוכה זיין דערצו. אצינד מיין טייערע תלמיד, וואוסען זאלסטו, אז די גרויסע פייער וואס דו האסט געזעהן, דאס איז געווען די הייליגע נשמה פון דעם בעל שם טוב זי”ע. די פונקען וואס זענען צושפרייט געווארן אויף אלע זייטן פון די וועלט, דאס איז דער גרויסער כח התורה והחסידות וואס שיינט אויף אלע פיהר עקן פון די וועלט, בזכות פון דעם בעש”ט זי”ע”.
“דערפאר הער מיך גוט צו” – ענדיגט דער רבי זיינע ווערטער – “עס איז שוין אנגעקומען מיין צייט צו פארלאזען די וועלט. ווען מיינע תלמידים וועלן זוכען א פאסיגע ארט מיך צו באגראבן, זאלסטו זיי זאגן אז דא אויף דעם ארט – ווי ס’האט זיך אנטפלעקט פאר אונז די גרויסע ערשיינונג פון דעם בעל שם טוב’ס נשמה -וויל איך טרעפן מיין ריהונג”.
רבי ר’ אלימלך זי”ע זוכט אויס פיהר לאנגע לייסטלעך און ער שטעקט זיי אריין אויף די פיהר זייטען, אלץ צייכען אז דארט וויל ער באגראבן ווערן.
די צוויי צדיקים האבן פארלאזט דעם ארט, אבער דער “מאור ושמש” האט זיך נאך אלץ געמוזט אנכאפן אין דעם רבי’ן, ווייל ער האט זיך נאך נישט געקענט אינגאנצן בארוהיגן פון דעם הייליגן און מורא’דיגן ערשיינונג וואס האט זיך אפגעשפילט פאר זיינע אויגן.
עטליכע טעג שפעטער, כ”א אדר תקמ”ז איז דער הייליגער רבי ר’ אלימלך זי”ע נסתלק געווארן בקדושה וטהרה, און זיינע תלמידים האבן איהם מקבר געווען טאקע אויף דעם ארט פון די הייליגע ערשיינוג פון דעם בעש”ט זי”ע.

אין די צייטן פונעם הייליגן רבי ר’ אלימלך פון ליזענסק זי”ע, זענען אמאל צוויי חברים געגאנגען אינאיינעם שפעט ביינאכט איבער א בריק.

אזוי גייענדיג, באמערקט איינער פון זיי אז דער חבר באגלייט איהם מער נישט, האט ער זיך אפגעשטעלט ווארטן, טראכטנדיג, געוויס האט זיך יענער געדארפט אפשטעלן, און ער וועט איהם שוין נאכקומען.

אבער ווען די צייט האט זיך פארצויגן, און יענער איז נאך אלץ נישט אפירגעקומען האט ער זיך גענומען זוכן אויף אלע זייטן, און שפעטער איז ער אויך אריין אין שטאט מאכן א קול אז אנדערע זאלן זיך אויך באטייליגן אינעם זוכן. ווען עס האט אנגעפאנגען צו טאגן האט מען געהאפט אז יעצט אין די ליכטיגקייט וועט מען איהם זיכער טרעפן.

מען האט געזוכט אין וואסער אינטערן בריקל אויף וועלכן זיי זענען געגאנגען, ווי אויך אין די גאנצע געגנט ארום, אבער מען האט גארנישט געטראפן.

אזוי האט מען זיך צוגעוואוינט צום מצב, זיין פרוי די עגונה האט זיך פון צייט צו צייט געוואנדן צו פארשידענע גוטע יודן זיי זאלן אויף איר מתפלל זיין אז זי זאל טרעפן איר מאן.

מיט יאהרן שפעטער איז זי לויט די עצה פון גוטע פריינט געפארן קיין ליז’ענסק צום הייליגן רבי רבי אלימלך זי”ע, און זי האט פאר איהם אויסגעגאסן איר ביטער הארץ. ווי דער רבי ר’ אלימלך זי”ע האט אויסגעהערט איר צובראכן הארץ האט ער אראפגעשריבן א בריוול און ער האט געזאגט פאר די פרוי צו וועלכן וואלד זי זאל גיין מיט’ן בריוו, און ער האט איר אנגעזאגט אז ווען זי וועט דארט זען פארביי גיין א חברותא פון מענטשן, זאל זי זיי איבערגעבן דעם בריוו.

זעלבספארשטענליך אז ביי די ערשטע געלעגנהייט האט זי אפגערייזט צום דערמאנטן וואלד, אזוי ווארטנדיג צו באגעגענען די ערשטע פארבייגייענדיגע חברותא, באמערקט זי מיטאמאל ווי עס קומען אקעגן א חברותא פון פריצים און מיליטער לייט וועלכע האבן אנגעווארפן אזא מורא’דיגן פחד, דאס זענען אין אמת’ן געווען רוחות פון די סטרא אחרא רח”ל, אזוי אז זי איז געפאלן אין אוממאכט, און דערפאר האט זי זיי געלאזט פארבייגיין אנדעם זי זאל זיי האבן איבערגעגעבן דעם בריוו.

ווען זי האט זיך געשטארקט און זיי נאכגעגאנגען האט זי געזעהן ווי זיי גייען אריין אין א דערנעבנדיגן פאלאץ. האט זי זיך אראפגעשטעלט אינדרויסן ווארטן צו האבן די מעגליכקייט איבערצוגעבן דעם בריוו, מיטאמאל קומט איינער ארויס און אויף זיין פראגע וואס זי וויל האט זי איהם איבערגעגבן דעם בריוו.

ווי יענער איז אריין מיטן בריוו האט זיך ארויסגעהערט פארווארפן: “וואס מישט ער זיך שטענדיג אריין אין אונזערע געשעפטן? שוין ווייטער זאגט ער אונז דעות! זאל ער זיך אפלאזן פון אונז!” מיינענדיג דעם הייליגן רבי ר’ אלימלך זי”ע.

וואס האבן מיר צו טון, האבן זיי געפרעגט דארפן מיר זיך רעכענען מיטן בריוו צו נישט?
יא! – איז געווען דער ענטפער פונעם עלטסטן צווישן זיי מיר האבן נישט קיין ברירה, און מיר דארפן אויספאלגן זיין בריוו.

אויף דעם האט זיך געעפנט די טיר און זיי האבן ארויסגעווארפן איר מאן, וועלכער איז גארנישט געווען צו דערקענען, ער איז געווען שמוציג און באוואקסן און ניטאמאל געקענט רעדן.

ערשט ווען זי האט געדונגען א וואגן איהם אהיימצופירן און נאך עטליכע חדשים זיך אויסרוען, האט ער דערציילט ווי די כוחות האבן איהם רח”ל פארכאפט, און איהם געפייניגט מיט אויסער געווענליכע יסורים, אויסער חודש אלול ווען יודישע קינדער בלאזן שופר, פלעגן זיי א גאנצן חודש ליגן אויף דער ערד ממש ווי נישט קיין לעבעדיגע, הערנדיג דעם קול שופר. נאר אדאנק דעם קול שופר פון דעם חודש “אפילו דאס איז נאר א מנהג”, האב איך כאטש אלול געהאט מנוחה.

עס ווערט געברענגט אין ספרים, אז נישט נאר די אידן וואס האבן דעמאלטס געלעבט זענען געווען
עס ביי “מתן תורה”, נאר אויך די נשמות פון אלע אידן וואס זענען געבוירן געווארן אין אלע דורות, זענען אויך דארט געווען. עס איז באקאנט וואס דער רבי ר’ אלימלך פון ליזענסק זי”ע פלעגט זאגען: אז נישט נאר וואס ער געדענקט פונקטליך דעם מעמד פון “קבלת התורה”, נאר ער געדענקט אויך נעבן וועמען ער איז דעמאלטס געשטאנען.

ס’ווערט געברענגט אז דער רבי ר’ אלימלך האט שוין געטראפן אויף זיך 400 עבירות פאר מעריב, גלייך מצאי יו”כ.
האבן חסידישע רביים געזאגט אז אינז טרעף מיר נישט א גאנץ יאהר אזויפיל.

ס’איז דא נאך א גירסא אין די מעשה מיט רבי ר’ מענדעלע רימנובער אלס בחור.
ער האט געלערנט ביים רבי ר’ שמעלקע מניקלסבורג, אין ער האט דורך געלערנט 1000 מאל דעם רי”ף. נאכער האט ער זיך ציוויינט, שרייענדיג צים רי”ף “כ’האב דיך געלערנט 1000 מאל וואס האסטו מיך געלערנט” אזוי וויינענדיג איז ער איינגעשלאפן, איז אים געקימען דער רי”ף אין חלום, זאגענדיג אז ער זאל גיין צום רבי ר’ אלימלך, אין גלייך ווי ער האט זיך אויפגעכאפט האט ער זיך געלאזט אין וועג.

ווען ער איז אנגעקימען, איז דער גבאי פינקט געווען פארנימען, אין נישט באמערקט ווי דער רבי ר’ מענדעלע איז אריינגעגאנגען צום רבי’ן. ווען די גבאי האט באמערקט ווי ער איז שוין געשטאנען פאר’ן רבי’ן, האט ער אים געוואלט שנעל פארשיקן, ווייל דער רבי ר’ מענדעלע איז געגאנגען דייטשע קליידער אין רבי ר’ אלימלך האט געווענליך נישט ציגעלאזט צו זיך אזא איינעם. האט אים דער רבי ר’ אלימלך געזאגט ער זאל אים לאזן געמאכט. ווייל “איך ווארט שוין לאנג אז דער נשמה זאל אנקימען צו מיר”. אין ער האט אים זייער מקרב געווען.

דער הייליגער זיידע דער רבי ר’ אלימלך מ’ליזענסק זי”ע איז אין די לעצטערע יארן פון זיין לעבן געווען זייער אפגעטון פון די וועלט צוליב זיינע הויכע מדרגות, ער האט געליטן פון א שרעקליכע ארעמקייט נישט האבנדיג קיין ברעקל ברויט צו זעטיגן זיך און זיין הויזגעזונד, מענטשן זענען שוין נישט אזוי געקומען צו אים ווייל ער איז געווען ממש אויסגעטון פון די וועלט. איבער די ‘יאר’ וואס ער איז אוועק איז אומבאקאנט, טייל זאגן תקמ’ו, און טייל טענה’ן תקמ”ז, איינע פון זיי איז געווען אן עיבור יאר און דעריבער איז נישט באקאנט צי אדר א’ צי אדר ב’.

ווי אויך דורך צעווארפן די מצבה ביי די צווייטע וועלט קריג איז אנטשטאנען א שטיקל מהומה איבער די ריכטיקע יאר. דעריבער איז אנגענומען בתפוצות ישראל צו האלטן ביידע אדר’ס יארצייטן.

די הייליגע רבי ר’ אלימלך זי”ע איז צוריק געקומען פון א יאר גלות ליידען, ווען ער איז אריינגעקומען אין שטאט האט ער באמערקט אז ס’איז דא א בהלה. האט ער געפרעגט איינעם, “וואס איז געשען”? זאגט אים יענער, “אלעזר איז צוזאם געפאלן”. די רבי ר’ אלימלך איז דערשראקן געווארן, מיינענדיג אז מ’רעדט דא פון זיין אייגענע זון אלעזר, אבער יענער האט אים באלד בארואיגט אז מ’רעדט פון אלעזר די שוטערס זון.

באלד האט זיך ר’ ר’ אלימלך געכאפט און געזאגט, “טאמער נאך א יאר גלות ליידען קען עס מיר מער ווייטון אז מיין זון איז נישט געזונט ווי די שוסטערס זון האב איך דאך גארנישט אויף געטון”. ער איז אפי’ נישט אהיים געגאנגען נאר באלד זיך אויס געדרייט און געגאנגען גלות ליידען פאר נאך א יאר.

ר’ איציקעל זי”ע פלעגט אלץ זאגן בשם די צאנזער רב אז די ערשטע שאלה וואס מען וועט אונז פרעגען ווען משיח וועט קומען איז אויב מיר האבן אויסגעהאלטען די רבי ר’ אלימלך’ס אייניקלעך. א יעדעס מאל פלעגט ר’ יענקעלע פרעגען “ממש די ערשטע שאלה”? און ר’ איציקעל פלעג אלץ ענטפערען “יא, ממש די ערשטע שאלה”.

(אזוי איז עס געווען יעדעס מאל, כידוע זיי פלעגען זיך אסאך ארום טשעפענען ברבים, ומי יעמוד בסוד קדושים)

צום רבי ר’ אלימלך ז”ל פלעגין קומען צו פארן אויף ראש השנה פופצעהן (15) חסידים, די רעביצען פלעגט שוין וויסען אנצוגרייטען 15 פארציעס, איינמאהל איז אנגעקומען ערב השנה אומגעראכטען 40 חסידים, פאר מנחה האט דער רבי ר’ אלימלך אויסגערופען, אזוי ווי די רעביצען האט נאר אנגעגרייט פאר 15 חסידים זאלין נישט קומען צום עסען מער פון 15 יודען צו די סעודות, די אנדערע זאלין עסין ביי די שטאטס מענטשען.
שפעטער האט דער רבי ר’ אלימלך געפרעגט די רעביצען אפשר איז מעגליך צו מאכען פון די 15 פארציעס 40, האט זי געזאגט אז אפילו די 15 פארציעס זענען אויך נאר בצמצום (קוים גענוג),
ווען מ’האט געענדיגט דאווענען מעריב און מען האט געזאגט דאס קאפיטל לדוד מזמור (וואס איז מסוגל אויף פרנסה) האט דער רבי ר’ אלימלך אויסגערופען אז אלע יודען זאלין מיט עסין ביים טיש, ווייל די תפלות אויף פרנסה איז אנגענומען (נתקבל) געווארען, און עס וועט זיין דאס יאהר בריוח צו עסין און צו טרונקען,
און עס איז טאקע געוועהן אזוי, אז די אלע יודען האבען מיט געגעסען און אלע זענען זאט געווארין, און ס’איז נאך אפילו איבערגעבליבען עסין אויף די טעלערס,

מ’ זאגט אז דער ר”ר אלימלך האט געהייסען א נאמען געבען זיין ספר נועם אלימלך ווייל ער האט געוואלט דערמאנען זיין ברודער, נועם איז זיס.

ס’ האט זיך איינער געגאנגען געזעגענן פון ציעשנובער רב זי”ע, אז ער פארט צום ציון פון דער ר”ר אלימלך זי”ע, אין עס איז דעמאלטס נישט געוועהן דער יארצייט פון ר”ר אלימלך זי”ע, האט אים דער ציעשנובער רב געזאגט, ווען די זאגסט מיך אז די פארסט צו עמיצער אנדרעש וואלט איך נישט געלאזט גיין, ווייל צוויי צדיקים זענען גרייט אגאנץ יאר צוהעלפען אפילו ווען עס איז נישט דער יארצייט. הרה”ק ר”ר אלימלך זי”ע און מיין זיידע הרה”ק בעל דברי חיים מצאנז זי”ע